Nga Abil Baush
Analist ekonomik
Maqedonia e Veriut

Sipërmarrësit shqiptarë në Republikën e Maqedonisë së Veriut kanë kaluar nëpër dy periudha të dallueshme zhvillimi, duke reflektuar ndryshimet e thella politike dhe ekonomike që kanë ndodhur në vend që nga fillimi i viteve ’90.

Ky udhëtim i sipërmarrësve shqiptarë tregon një histori të përshtatjes, rezistencës dhe inovacionit në përballje me sfidat që kanë rrjedhur nga tranzicioni i ashpër ekonomik dhe pasiguritë politike.
Në dekadën e parë pas shpërbërjes së Jugosllavisë, sipërmarrësit shqiptarë u përballën me vështirësi të mëdha.

Humbja e tregjeve tradicionale dhe ndërprerja e rrjeteve të furnizimit theksuan sfidat e përshtatjes në një ekonomi tregu në formim. Pasiguria politike, pengesat burokratike dhe diskriminimi etnik shtuan barrierat për pjesëmarrjen e tyre në ekonomi. Megjithatë, ata treguan qëndrueshmëri të admirueshme, duke u orientuar kryesisht në sektorë si bujqësia dhe tregtia, ku gjetën mundësi për të mbijetuar dhe, në disa raste, për të prosperuar, pavarësisht kundërshtive.

Pas konfliktit të vitit 2001 dhe nënshkrimit të Marrëveshjes së Ohrit, situata për sipërmarrësit shqiptarë filloi të ndryshojë gradualisht. Marrëveshja e Ohrit, duke synuar përmirësimin e marrëdhënieve ndëretnike dhe integrimit të shqiptarëve në strukturat shtetërore dhe ekonomike, shënoi një hap drejt stabilitetit politik dhe ekonomik. Ky stabilitet, së bashku me përpjekjet e vendit për të integruar strukturat euroatlantike, krijoi mundësi të reja për të gjithë sipërmarrësit, duke i dhënë një shtysë të fortë sipërmarrjes shqiptare.

Në këtë periudhë të re, sipërmarrësit shqiptarë zgjeruan aktivitetet e tyre në sektorë të ndryshëm, duke përfshirë teknologjinë e informacionit, turizmin dhe bujqësinë. Ata arritën të ndërtojnë biznese që, jo vetëm kontribuojnë në ekonominë lokale, por gjithashtu kanë një prani në tregjet ndërkombëtare. Kjo dëshmon për një adaptim të shpejtë ndaj trendeve globale dhe orientimin drejt inovacionit dhe diversifikimit të aktiviteteve ekonomike.

Megjithatë, pavarësisht këtyre arritjeve, sfidat mbeten. Pengesat burokratike, konkurrenca e ashpër dhe mungesa e qasjes në financim janë disa nga pengesat që vazhdojnë të frenojnë sipërmarrjen shqiptare. Për të kapërcyer këto sfida dhe për të shfrytëzuar plotësisht potencialin e sipërmarrësisë shqiptare, është e rëndësishme që të merren hapa për të thjeshtuar procedurat administrative, për të përmirësuar qasjen në kapital dhe për të nxitur inovacionin.

Sipërmarrësit shqiptarë në Republikën e Maqedonisë së Veriut kanë luajtur një rol të pandashëm në zhvillimin e ekonomisë së vendit, duke u bërë një motor i rëndësishëm për inovacion, rritje ekonomike dhe krijim të vendeve të reja të punës. Përkushtimi dhe sipërmarrësia e tyre ka sjellë ndihmesë të paçmueshme në diversifikimin e strukturës ekonomike të vendit, duke u përshtatur me sukses ndaj sfidave dhe duke shfrytëzuar mundësitë që ofron një mjedis i ndryshueshëm global.

Gjatë viteve, sipërmarrësit shqiptarë kanë arritur të ndërtojnë biznese të suksesshme që shtrihen në sektorë të ndryshëm ekonomikë, nga teknologjia e informacionit dhe komunikacionit te turizmi, bujqësia dhe prodhimi. Ata kanë qenë pionierë në adoptimin e inovacioneve dhe teknologjive të reja, duke e bërë Maqedoninë e Veriut më konkurruese në tregjet ndërkombëtare. Këto arritje kanë ndihmuar në rritjen e eksporteve, tërheqjen e investimeve të huaja dhe në përmirësimin e imazhit të vendit, si një destinacion atraktiv për biznesin dhe turizmin.

Megjithatë, sfidat në rrugën e sipërmarrjes mbeten të pranishme. Pengesat burokratike, qasja e kufizuar në financim dhe konkurrenca e ashpër janë disa nga sfidat kryesore me të cilat përballen sipërmarrësit shqiptarë. Për të tejkaluar këto pengesa dhe për të maksimizuar potencialin e sipërmarrësisë shqiptare, është e rëndësishme një angazhim i vazhdueshëm nga qeveria dhe institucionet financiare për të krijuar një mjedis më të favorshëm për bizneset e vogla dhe të mesme. Kjo përfshin thjeshtimin e procedurave administrative, ofrimin e stimujve fiskalë dhe mbështetjen e qasjes në kredi dhe financime të tjera.
Në të ardhmen, perspektiva për sipërmarrjen shqiptare në Maqedoninë e Veriut është shumë premtuese.

Me një fokus të qartë në inovacion dhe zhvillim teknologjik, sipërmarrësit shqiptarë kanë mundësinë të kryesojnë në sektorë të rinj dhe të kontribuojnë edhe më shumë në ekonominë digjitale. Rritja e kapaciteteve në fushën e teknologjisë së informacionit, përmirësimi i infrastrukturës dhe qasjes në tregje të reja janë hapat kyç për të siguruar që Maqedonia e Veriut të mbetet një vend tërheqës për sipërmarrje dhe investime.

Për të arritur këtë vizion, bashkëpunimi mes qeverisë, sektorit privat dhe institucioneve arsimore është jetik. Përmes një strategjie të koordinuar, që përfshin investimet në arsim dhe trajnim, mbështetjen e kërkimit dhe zhvillimit dhe nxitjen e një kulture të fortë ndërmarrëse, Maqedonia e Veriut mund të ndërtojë një ekosistem të fortë sipërmarrës që favorizon inovacionin, rritjen dhe konkurrencën.

Sipërmarrësit shqiptarë në Maqedoninë e Veriut janë në rrugën e duhur për të ndërtuar një të ardhme më të ndritur për ekonominë e vendit. Me mbështetjen e duhur dhe një mjedis të favorshëm biznesi, ata do të vazhdojnë të jenë një forcë kryesore prapa rritjes ekonomike dhe inovacionit, duke kontribuar në një Maqedoni të Veriut më dinamike, të gjallë dhe prosperuese.