Nga: Simon Tisdall / The Guardian

Duhet të jetë e vështirë, teksa je diktator, kur diktatet e tua injorohen, pengohen dhe përçmohen. Në këtë aspekt, Vladimir Putini e paraqet një rast të trishtuar. Ai e urdhëroi riintegrimin e lavdishëm të Ukrainës, në perandorinë e vet imagjinare ruse. Ajo që pranoi ishte një krizë ekzistenciale të cilën nuk mundet ta kontrollojë.

Presidenti i Kinës, Si Xhinpingu, është një tjetër udhëheqës i lartë me probleme të diktaturës. Siu supozon ta ushtrojë kontrollin suprem, duke e paraqitur veten si Mao Ce Duni, si anëtar Zeus të Partisë Komuniste Zeus – por, në mënyrë të përsëritur i ngatërron gjërat. Melodia e nënshkrimit të Siut mund të jetë refreni i [këngëtarit] Moby, te Rrugët ekstreme: “Pasta u shpërbë … Si gjithmonë”.

Një shembull: Pakti “pa kufij” me Putinin – i pamenduar nga ana e Siut para pushtimit të Ukrainës – ka rezultuar të jetë autogol i turpshëm, me miq pa përfitime personale. Një shembull tjetër: lansimi i tij i diplomacisë konfrontuese për “luftëtarin ujk” kundër Perëndimit, ka prodhuar një reagim të madh kundër Kinës.

Putini dhe Siu: një dyshe si Laureli dhe Hardi [Stanlio dhe Olio] në epokën moderne – përveçse kjo nuk është shaka. Të dy kanë shumë gjëra për t’u përgjigjur, ose do të përgjigjen në çdo shoqëri të hapur. Nëse njëri prej tyre do t’i nënshtrohej një shqyrtimi të vërtetë demokratik, ose zgjedhjeve të lira, ai do të shqelmohej pa asnjë mendim të dytë – pastaj do të vihej në gjyq.

Putini e ka ribërë Rusinë sipas imazhit të vet: të paligjshme, të poshtëruar, të pabesë. Mbështetja e kërcënimeve të Siut, mos asgjë, është edhe më e keqe. Xhinpingu po e rrezikon “mrekullinë” kineze – dekadat e përparimeve të mëdha ekonomike dhe sociale pas Deng Ksiaopingut, post-Tiananmenit – në një përpjekje mesianike për të zotëruar pushtet të pakontrolluar personal.

Siu për së mbrapshti e trajtoi pandeminë e koronavirusit, urdhëroi bllokime drakoniane, më pas bëri kthesë prej 180 shkallëve – pa u skuqur. Kjo nuk e ka shpëtuar ekonominë e dëmtuar të Kinës; kompanitë e saj private të teknologjisë, tashmë pengohen nga këmbëngulja e Siut për mbikëqyrje dhe drejtim të partisë.

Siu kudo kërkon mbikëqyrje. Mospërfillja e tij kronike për të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, nuk kufizohet në Ksinxhiang, në Hong-Kong dhe në Tibet. A nuk e kupton me tamam se si abuzime e tilla skandaloze e dëmtojnë reputacionin ndërkombëtar të Kinës, dhe se i pengojnë aspiratat e qytetarëve?

Në 10 vjetët e fundit, jetën publike dhe private në qytetet e Kinës ai e ka kthyer në një makth shtypës, me mbikëqyrjeje 24-orëshe ku shteti, si një Leviatan i ri me karakteristika kineze, është në gjah për individët. Pse? Me sa duket, për ta bërë Kinën sërish të madhe. Realisht, për ta mbajtur veten dhe partinë në pushtet. Ka pasoja sundimi nga frika. Eksportet dhe importet e Kinës, shitjet e brendshme me pakicë, investimet private dhe të huaja, punësimi i të rinjve dhe PBB-ja janë që të gjitha në rënie. Tregu i pronave të Kinës është një gropë destabilizuese dhe e pafund me borxhe. Është goditur besimi i konsumatorëve dhe biznesit.

“Tregjet financiare, dhe ndoshta edhe vetë qeveria kineze, e kanë anashkaluar gjendjen e rëndë të këtyre dobësive, të cilat ka të ngjarë ta zvogëlojnë rritjen për disa vite. Quajeni rast të ‘koronavirusit të gjatë ekonomik’”, shkroi ekonomisti amerikan Adam Posen. “Gjendja është sistematike dhe e vetmja kurë e besueshme – duke e siguruar si duhet popullin dhe kompanitë e zakonshme kineze se ka kufizime për ndërhyrjet e qeverisë në jetën ekonomike – nuk mund të arrihet”.

Arsyeja pse, siç analizohet nga Poseni, është zhytja e Siut në autoritarizëm.

Jo të gjitha këto probleme mund të jenë barrë e Siut, por ndoshta duhet të jenë. Të jesh në krye të çdo gjëje do të thotë të fajësohesh për gjithçka. Ashtu si komunistët e vijës së ashpër, përgjatë historisë, Siu nuk u beson njerëzve. Ashtu si kuadrot e spastruara të partisë, ata duhet të detyrohen dhe të kontrollohen. Pra, gjithçka varet nga ai.

Kur gjeneralët e lartë të emëruar nga Siu shkarkohen papritmas pa asnjë arsye të deklaruar – siç ndodhi muajin e kaluar – dhe kur mbrojtësi i tij i zëshëm, Qin Gangu, shkarkohet si ministër i Jashtëm mes një skandali të errët, vetëm se intensifikohen dyshimet për autoritetin dhe gjykimin e përgjithshëm të Siut.

Pavarësisht synimit të tij të deklaruar për ta ndërtuar një rend të ri botëror të udhëhequr nga Kina, Siu i ka larguar lehtas miqtë, fqinjët dhe partnerët kryesorë tregtarë. Përplasja detare e javës së kaluar me Filipinet, ishte vetëm rasti i fundit në vazhdën e shumë ngacmimeve kineze për dhe rreth Detit të Kinës Jugore.

Ishte i pamatur, sepse e antagonizoi pa nevojë një vend të rëndësishëm rajonal. Ishte i rrezikshëm, sepse e përfshiu aleatin kryesor të Manilës, ShBA-në, duke kërcënuar kështu një konfrontim në shkallë më të gjerë. Provokimet e pandërprera të Pekinit ndaj Tajvanit mund të jenë ngjashëm me pasoja.

Megjithatë, është e paqartë nëse Siu gjoja i plotfuqishëm, autorizoi apo dinte paraprakisht për veprimin e rojave të veta bregdetare për atë përballje me forcat filipinase. Pyetje të ngjashme rrethojnë veprimet agresive të ushtrisë kineze në kufirin indian. A është kjo politikë e qëllimshme? Kush është në fakt përgjegjës?

Mania e Siut për konformitet dhe uniformitet në vend, plus qëndrimi i tij i jashtëm armiqësor – komplote spiunazhi, vjedhje të pronës intelektuale, diplomacia shfrytëzuese e borxhit, “paqebërja” bosh Izrael-Palestinë (duke e injoruar Mianmarin dhe Korenë e Veriut), mbështetja e heshtur për luftën e Putinit – të gjitha këto kontribuojnë në perceptimin e Kinës, nga Perëndimi, si rrezik dhe kërcënim, dhe po ashtu si konkurrent legjitim.

ShBA-ja, BE-ja, Britania, Gjermania – të gjitha këto shtete kohët e fundit kanë forcuar doktrinat e tyre të mbrojtjes dhe të sigurisë, si dhe qëndrimet tregtare. Shembulli i fundit: masat e reja të presidentit amerikan Joe Biden, për të ndaluar investimet private në Kinë në teknologjinë e re të ndjeshme ndaj sigurisë, siç është AI-ja [inteligjenca artificiale].

Pekini thotë se gjithçka është pjesë e një fushate të udhëhequr nga ShBA-ja, kundër Kinës. Por, masat e tilla dëmtojnë edhe Perëndimin. Askush nuk fiton. E vërteta është se Siu çuditërisht i pasigurt, i gabuar, por në dukje i pakundërshtueshëm, i përplasi të gjitha këto mbi kokën e Kinës, përmes vendosmërisë së diktatorit për të dominuar.

Si përfundon kjo? Siu po e bën një punë të mirë për të shkatërruar, ose të paktën për të penguar zhvillimin e qetë të Kinës si një ekonomi e madhe dhe si fuqi me ndikim botëror. Të gjithë ata politikanë dhe mendimtarë të brengosur perëndimorë, duhet të qetësohen. Siu është armiku më i keq i Kinës. Lëreni të vazhdojë me këtë. Rreziku është se teksa zhytet në vështirësi gjithnjë e më të mëdha, Siu (si Putini) mund të sulmojë – mbi Tajvanin, mbi shkëmbin e diskutueshëm, pasardhësin e Dalai Lamës, në një kodër Himalaje ose në ndonjë kauzë tjetër simbolike. Kina ishte “bombë me sahat”, paralajmëroi Bideni javën e kaluar. “Ata kanë disa probleme. Kjo nuk gjë është mirë, sepse kur njerëzit e këqij kanë probleme, bëjnë gjëra të këqija”.

Sa ironike është perspektiva që Kina t’i drejtohet xhingoizmit imperialist-nacionalist të shekullit XIX – stilit perëndimor për ta shkëputur vëmendjen nga gabimet e brendshme të Siut. Në Indo-Paqësorin, diplomacia e varkave me armë është rikthyer. Por, nuk është Lordi Palmerston ai që fajësohet këtë herë. Është Lordi Si. /Telegrafi/