Nga Anchal Vohra, Foreign Policy

Performanca e dobët e Rusisë në fushën e betejës dhe besimi në rritje se kërcënimi i Putinit për përdorimin e armëve bërthamore nuk duhet të merret në konsideratë ka inkurajuar analistët perëndimore dhe disidentët rusë që të bëjnë thirrje publike për “dekolonizimin” e vetë Rusisë.

Ata i referohen Federatës Ruse, pasuese e Bashkimit Sovjetik që përbëhet nga 83 entitete federale, duke përfshirë 21 republika josllave.

Komisioni për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Europë, një agjenci e pavarur e qeverisë amerikane me anëtarë nga Dhoma e Përfaqësuesve, Senati dhe departamentet e mbrojtjes, shtetit dhe tregtisë, ka deklaruar se dekolonizimi i Rusisë duhet të jetë një “objektiv moral dhe strategjik”, raporton abcnews.al.

Forumi i Kombeve të Lira të Post-Rusisë, i përbërë nga politikanë dhe gazetarë të larguar nga Rusia, mbajti një takim në Parlamentin Europian në Bruksel në fillim të këtij viti dhe po  reklamon  tre ngjarje në qytete të ndryshme amerikane këtë muaj.

Madje ka publikuar një hartë të një Rusie të copëtuar, të ndarë në 41 vende të ndryshme, në një botë pas Putinit, duke supozuar se lideri rus po humbet në Ukrainë dhe do të rrëzohet.

Analistët perëndimorë janë gjithnjë e më të bindur në teorinë se shpërbërja e Rusisë po vjen dhe se Perëndimi duhet jo vetëm të përgatitet për të menaxhuar çdo përhapje të mundshme të çdo lufte civile që pason, por edhe të përfitojë nga kjo gjë.

Ata argumentojnë se kur Bashkimi Sovjetik u shemb në 1991, Perëndimi ishte i verbër dhe nuk arriti të përfitonte plotësisht nga të mirat e diçkaje të tillë. Tani duhet të hartojë një strategji për t’i dhënë fund kërcënimit rus njëherë e mirë, në vend që të fuqizojë Putinin.

Por shumë të tjerë e shohin rutinën e Rusisë si një kërcënmi më të rëndë për paqend dhe sigurinë globale dhe kanë paralajmëruar kundër zbutjes së një armiku që, edhe kur është më i dobët se Perëndimi ushtarakisht dhe ekonomikisht, ende zotëron pothuajse 6000 koka bërthamore, milici të armatosur dhe burime të mëdha të bllokuara në një peizazh me popullsi të rrallë në kufi me Kinën.

Janusz Bugajski, një bashkëpunëtor i lartë në Fondacionin Jamestoën, ka deklaruar se sanksionet perëndimore kanë dëmtuar ekonominë ruse dhe ka një “shqetësim në shumë rajone për buxhetet e tyre në tkurrje”.

Ai lobon kundër dhënies së garancive të sigurisë për Putinin. Të tjerët që kanë rënë dakord më këtë ide besojnë se humbja e Putinit në Ukrainë do të shkatërrojë kultin e tij të fortë dhe do të ekspozojë atë si një udhëheqës të dobët, raporton abcnews.al.

Sapo elitat në republikat josllave të kuptojnë se Moska nuk është aq e pasur sa të mbushë xhepat e tyre dhe as ushtarakisht mjaftueshëm e fortë për të shtypur disidencën e tyre, ata do të ngrihen.

Sergej Sumlenny, drejtor i Qendrës Europiane të Iniciativës për Rezistencën në Berlin dhe një ish-kryeredaktor në transmetuesin e biznesit rus RBC-TV, tha se Putini ka kontrolluar kombet e ndryshme duke korruptuar elitën e tyre dhe duke futur frikën e një konflikti të stilit çeçen.

Në vitin 1991, pasi Bashkimi Sovjetik u shpërbë, 14 nga kombet e Rusisë deklaruan sovranitetin.

Fushata e përgjakshme në Çeçeni disa vite më vonë ishte projektuar për të dekurajuar dhe shpërndarë lëvizjet e pavarësisë, ndërkohë që politikat e centralizuara të Putinit i sollën republikat e supozuara autonome nën kontrollin e Moskës.

Por lufta në Ukrainë e ka ekspozuar Putinin si një njeri të zhgënjyer dhe të dobët që nuk është i denjë për imazhin që ai kishte kultivuar, argumentoi Sumlenny.

“Ai shihej në Rusi si një lider që mund të mposhtte këdo, dhe Ukraina shihej si aq e dobët sa do të mposhtej pa asnjë përpjekje,” tha Sumlenny për Foreign Policy.

“Por tani, të gjithë, përfshirë elitën në pushtet në republika dhe rajone, mund të shohin se Moska nuk ka as para dhe as një ushtri të fortë.

“Nëse je një bos i mafias, gjëja më e keqe që mund të të ndodhë është që vartësit e tu të kuptojnë papritur se nuk je aq i fortë sa pretendonit se jeni.”

Ka patur pakënaqësi në disa pjesë të Federatës Ruse prej vitesh. Pesë mijë milje larg Moskës, mijëra në rajonin e Khabarovsk në Lindjen e Largët të Rusisë protestuan për muaj të tërë në vitin 2020 kundër arrestimit të guvernatorit të tyre.

Ata thanë se Kremlini  urdhëroi arrestimin e Sergei Furgal, njeriu që ata zgjodhën të drejtonte, dhe e zëvendësoi atë me një “kukull”. Në të njëjtin vit, protestuesit në Republikën e Bashkortostanit protestuan kundër minierave të gurit gëlqeror të atyre që ata i konsideronin si kodra të shenjta.

Në 2018-2019, njerëzit e rajonit të Arkhangelsk, 700 milje në veri të Moskës, bllokuan rrugët dhe ngritën tenda për të ndaluar qeverinë ruse të përdorte territorin e tyre si një vend depozitimi për mbeturinat e Moskës.

Në Republikën e Tatarstanit, një lëvizje nacionaliste e ngadaltë është rritur për shkak të imponimit të gjuhës ruse dhe është e ndaluar të kalojë në alfabetin latin nga shkrimi cirilik, ndërsa tatarët luftojnë për më shumë autonomi kulturore. Bashkortostani ka protestuar gjithashtu për të mbrojtur gjuhën e tyre vendase dhe ka përdorur slogane të tilla si “Pa gjuhë nuk je komb”.

Kohët e fundit, ndërsa Putini njoftoi mobilizim të pjesshëm dhe rekrutoi një numër në mënyrë disproporcionale të madhe të rekrutëve nga rajonet më të varfra, protestat filluan në zona të ndryshme të vendit, raporton abcnews.al.

Fondacioni Free Buryatia është krijuar për të ndihmuar rezervistët të shmangin rekrutimin në Republikën e Buryatia-s, ndërsa republikat e Dagestanit dhe Çeçenisë,kjo e fundit, lideri i së cilës Ramzan Kadyrov ka premtuar besnikëri ndaj Putinit,  të dyja kanë thënë se kanë përmbushur tashmë kuotën e tyre të rekrutimit. Gratë dolën në qytetin e Yakutsk, në Republikën Sakha, dhe  brohoritën , “Lërini fëmijët tanë të jetojnë!”

Ekspertët citojnë protesta në të kaluarën për të ilustruar se tensionet kanë ekzistuar prej kohësh në rajon. Disa besojnë se protestat aktuale kundër mobilizimit do të veprojnë si një unifikues dhe do të nxisin lëvizjet për pavarësi në të gjithë republikat ruse.

Për çdo argument të bërë nga të personat e zemëruar për shpërbërjen e  afërt të Rusisë, ka më shumë kundërargumente. E vërteta është se ekziston një vakum informacioni i mbajtur qëllimisht nga Rusia; dhe megjithatë mungesa e informacionit në vetvete nuk e justifikon teorinë.

Ekspertët theksojnë se qytetarët rusë në republikat autonome mund të kenë frikë nga Putini, por të jesh anti-Putin nuk do të thotë domosdoshmërisht të jesh kundër Rusisë.

Dhe madje edhe për ato shtete që dëshirojnë vërtet të largohen nga grupi rus, nuk ka asnjë garanci që ajo që do të vijojë do të jetë demokratike ose miqësore me Perëndimin.

Ekspertët kanë frikë se shumë rajone në Lindjen e Largët Ruse tashmë anojnë drejt Kinës. Pastaj është shqetësimi i luftërave civile dhe diktatorëve rajonalë që luftojnë për armët bërthamore ruse.

Mikhail Khodorkovsky, ish-CEO i Yukos Oil Company dhe më pas i burgosur politik në Rusi, hodhi poshtë një shpërbërje paqësore të Rusisë dhe paralajmëroi për luftëra rajonale.

“Së pari, Rusia është e lidhur në një mekanizëm të vetëm transporti dhe ekonomik,” tha Khodorkovsky.

Ai shtoi se shumica e rajoneve të pasura me burime nuk kanë qasje në det.

“Kjo krijon një konflikt të mundshëm, midis rajoneve që kanë më pak njerëz, por burime të mëdha dhe atyre që kanë një popullsi të madhe dhe mënyra të transportit të burimeve.”

Këto rajone të ndryshme do të luftojnë për kufijtë dhe do të përpiqen të marrin kontrollin e armëve bërthamore – një makth për Perëndimin.

Khodorkovsky shtoi se një tjetër diktator do të vijë në Moskë në vend të Putinit për të rimarrë territoret e humbura.

“A do të përballet Perëndimi me 15 deri në 20 shtete të reja që janë në luftë me njëra-tjetrën dhe posedojnë armë bërthamore?” pyeti ai.

“A do të përballet Perëndimi me diktatorin që do të bashkojë sërish vendin, me kërkesë të ushtrisë dhe popullsisë së varfër ruse.”

Edhe pse Kremlini akuzon Perëndimin se ka nxitur probleme brenda Rusisë në mënyrë të vazhdueshme, biseda për shpërbërjen e Rusisë në kryeqytetet perëndimore mund të nxisë nacionalistët dhe t’i bëjë rusët të mblidhen pas Putinit.

Ai gjithashtu mund të shfrytëzohet nga mbështetësit e ekstremit të djathtë të Putinit në të gjithë Europën për të forcuar anti-amerikanizmin. Më keq, mund të ushqejë makinerinë e dezinformimit dhe të citohet nga teoricienët e konspiracionit.

Shpërbërja e Rusisë është “pothuajse e pamundur”, tha Joana Deus Pereira, një studiuese e lartë në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara në Europë.

“Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, rusëve iu tha se do të ishin më pranë Europës”, tha ajo. “Kjo nuk ndodhi dhe lëndoi krenarinë ruse.

“Në këtë kontekst, shikoni fjalimin e parë të Putinit, ku ai tha se do ta ngrinte Rusinë nga poshtërimi. Ka një mbështetje të madhe për Putinin nga ajo që shohim dhe ndjekim, dhe çdo bisedë apo përpjekje për të ndarë Rusinë vetëm do ta ndihmojë atë”, tha Deus Pereira.

Për më tepër, tha ajo, republikat dhe rajonet josllave nuk duan realisht shpërbërjen e Rusisë, por vetëm “njohjen e rajonit të tyre, flamurit të tyre dhe më shumë pavarësi kulturore brenda Federatës Ruse”.

Të dy ata që besojnë se një kolaps rus është i afërt dhe ata që paralajmërojnë kundër tij bien dakord për një gjë: Federata Ruse nuk ka qenë kurrë vërtet një federatë.

Decentralizimi është çelësi, tha Khodorkovsky.

Sa herë që vjen koha që Perëndimi të heqë sanksionet, ai duhet të negociojë me një qeveri që ka marrë legjitimitet nga rajonet.

“Kjo do të kthejë peshoren në drejtim të federalizimit,” tha Khodorkovsky.

Anchal Vohra është një kolumniste me bazë në Bruksel për  Foreign Policy , e cila shkruan për Evropën, Lindjen e Mesme dhe Azinë Jugore.

Ajo ka mbuluar Lindjen e Mesme për Times në Londër dhe ka qenë korrespondente televizive për Al Jazeera English dhe Deutsche Ëelle. Ajo ka raportuar për konfliktin dhe politikën nga mbi dy duzina vende.