Përkujtimi i operacionit “Oluja” (Stuhia), ka arritur që t’i bëjë bashkë kryeministrin e Kroacisë, Andrej Plenkoviq, dhe presidentin Zoran Milanoviq, të cilët, që nga koha kur ky i fundit ka ardhur në krye të shtetit kroat kanë pasur mosmarrëveshje të shumta.
Në fjalimin e tij në ceremoninë e përkujtimit të 28 vjetorit të operacionit ushtarak kroat “Stuhia” në Knin, kryeministri Plenkoviq e quajti “Stuhinë” një pikë kthese që shënoi fundin e agresionit të madh serb kundër Kroacisë, duke shtuar se viti 1995 ishte ndoshta viti më i rëndësishëm në historinë moderne kroate, atë vit, me çlirimin e territorit, Kroacia iu kthye jetës normale.
Për këtë ai falënderoi veteranët dhe ata që dhanë jetën e tyre për Kroacinë, sepse siç tha ai, “pa ta nuk do të kishte shtet sovran kroat, nuk do të kishte zhvillim, nuk do të kishte përparim”.
“‘Stuhia’ është një aksion çlirimtar, themeli i lirisë dhe shtetit kroat dhe Kroacia nuk do të lejojë askënd që të sulmojë ‘Stuhinë’ dhe mbrojtësit, ushtarët dhe policët kroatë”, potencoi Plenkoviq, duke iu kundërpërgjigjur mesazheve që të premten presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq, dhe presidenti ultra-nacionalist i Republikës Srpska – entiteti serb në BeH – Millorad Dodik i dhanë në Prijedori, të cilët e konsiderua si “krim” atë që ndodhi në Knin.
“Ne nuk do të pranojmë shkarkime nga prokuroria e Beogradit, nga Serbia, e cila pretendon të jetë prokurore dhe gjykatëse rajonale”, theksoi fuqishëm Plenkoviç, duke shtuar se ky është një mesazh i rëndësishëm për ata që siguruan lirinë e Kroacisë.
Ndërsa, Presidenti i Kroacisë, Zoran Milanoviç, në fjalën e tij, fillimisht përshëndeti ushtarët kroatë, dhe pastaj edhe ai iu kundërpërgjigj Vuçiqit dhe Dodik-ut.
“Këtë kemi vite që e bëjmë dhe e përsërisim për të vërtetuar të vërtetën. E vërteta është se uji është i thellë”, tha Milanoviç, duke iu referuar mesazheve nga Prijedori.
Ai potencoi se do të ishte shumë i butë në mesazhin e tij dhe se “nuk ishte mirë” që mesazhe të tilla dërgoheshin nga Prijedori, ku u vranë disa mijëra boshnjakë.
“Fitorja ishte e madhe dhe e vështirë. Kur flasim për të vërtetën, ajo duhet thënë në tërësi. Fitorja e Kroacisë e bëri të mundur Dejtonin (marrëveshja që i dha fund luftës në BeH, më 1995), pa të nuk do të kishte ndodhur”.
“Pa mposhtur armikun e atëhershëm, duke besuar se nuk është më dhe nuk do të jetë më. Pa atë disfatë, nuk do të kishte pasur asgjë dhe ata nuk do të ishin detyruar kurrë në tryezën e bisedimeve. Disa njerëz nuk e shohin kështu, por unë e shoh si detyrë timen ta përsëris vazhdimisht”, pohoi Milanoviq, duke shtuar se “në të vërtetë nuk kemi bërë asgjë të keqe”.
Kroacia, beson ai, “e bëri luftën me mençuri, njerëzit që e bënë atë ishin inteligjentë, dinakë kur duhej”, dhe se “ata luftonin me një forcë më të fortë se ata”, përcjell AP.
“Aleatët dhe miqtë tanë janë njerëzit që në kohën kur Kroacia po përgatitej për përfundimin e luftës, shkruante plane që Kroacia të organizohej sipas planit Z4. Kjo do të ishte një zgjidhje shumë e keqe dhe nuk u pranua vetëm sepse kundërshtari në atë kohë nuk ishte dakord, për fatkeqësinë dhe dëmin e tij”.
“Ushtria kroate hyri në këtë qytet mbretëror kur nuk mbeti njeri në të. Por njerëzit po kthehen. Sot në këtë qytet ka pjesëtarë të nacionalitetit serb. Dhe pse janë këtu? Sepse funksionon për ta, sepse ky është atdheu i tyre. Kjo është unike në Kroaci, është e veçantë dhe është një përjashtim. Askush tjetër nuk kthehet. Ky është rezultat i punës së të gjitha qeverive, por edhe i disponimit dhe shpirtit të popullit kroat”, tha presidenti kroat.
Për presidentin ultra-nacionalist të Republikës Srpska, Millorad Dodik, Stuhia “ishte një sipërmarrje e përbashkët kriminale e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kroacisë, e cila mezi priste të pastronte etnikisht atë zonë nga serbët”.
“Kjo nuk mund të falet. Amerika mund të jetë e madhe, por është e poshtëruar dhe e vogël, sepse mban me këmbëngulje një qëndrim negativ ndaj një kombi të vogël, si në Republika Srpska ashtu edhe në Serbi. Amerika ka shkatërruar të drejtat e Republikës Srpska dhe Marrëveshjen e Dejtonit që nga dita e parë dhe nuk është ndalur kurrë”, pretendoi ai.
Çka ishte “Oluja (Stuhia)”?
Operacioni “Stuhia” ishte beteja e fundit e madhe e Luftës për pavarësi nga Kroacia dhe një faktor kryesor në rezultatin e Luftës së Bosnje e Hercegovinës. Ishte një fitore vendimtare për Ushtrinë Kroate (HV), e cila sulmoi përgjatë një fronti 630 kilometra kundër Republikës së vetëshpallur të Kninit (RSK) dhe një fitore strategjike për Ushtrinë Bosnjës e Hercegovinës.
Ishte një nga betejat më të madhe tokësore evropiane që nga Lufta e Dytë Botërore (1939-1945). Operacioni Stuhia filloi në mëngjesin e 4 gushtit 1995 dhe u shpall i përfunduar në mbrëmjen e 7 gushtit, pavarësisht disa operacioneve të rëndësishme që zgjatën deri më 14 gusht.
Operacioni Stuhia ishte edhe një fitore strategjike në Luftën e Bosnjës, duke i dhënë fund rrethimit të Bihaqit dhe duke vendosur HV, Këshillin Kroat të Mbrojtjes (HVO) dhe ARBiH në një pozicion për të ndryshuar balancën ushtarake të fuqisë në Bosnje dhe Hercegovinë përmes Operacionit të mëpasshëm Mistral.
Suksesi strategjik i HV dhe ARBiH ishte rezultat i një sërë përmirësimesh në vetë ushtritë dhe përparime thelbësore të bëra në pozicionet e ARSK-së që u shfrytëzuan më pas nga HV dhe ARBiH. Sulmi nuk ishte menjëherë i suksesshëm në të gjitha pikat, por kapja e pozicioneve kyçe çoi në shembjen e strukturës komanduese të ARSK-së dhe aftësisë së përgjithshme mbrojtëse.
HV dhe policia speciale pësuan 174-211 të vrarë ose të zhdukur, ndërsa ARSK kishte 560 ushtarë të vrarë. Katër paqeruajtës të OKB-së u vranë gjithashtu. HV kapi 4000 robër lufte . Numri i vdekjeve të civilëve serbë është i diskutueshëm: Kroacia pretendon se 214 u vranë, ndërsa burimet serbe citojnë 1,192 civilë të vrarë ose të zhdukur.
Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY) gjykoi më vonë tre gjeneralë kroatë të akuzuar për krime lufte dhe pjesëmarrje në një ndërmarrje të përbashkët kriminale të projektuar për të detyruar popullsinë serbe të largohej nga Kroacia, megjithëse të tre u liruan përfundimisht dhe gjykata hodhi poshtë akuzat për një sipërmarrje kriminale.
ICTY arriti në përfundimin se Operacioni Stuhia nuk kishte për qëllim persekutimin etnik, pasi civilët nuk ishin shënjestruar qëllimisht. ICTY deklaroi se ushtria kroate dhe policia speciale kryen një numër të madh krimesh kundër popullatës serbe pas sulmit të artilerisë, por se udhëheqja shtetërore dhe ushtarake nuk ishte përgjegjëse për krijimin dhe organizimin e tyre dhe se Kroacia nuk kishte qëllim të veçantë për të zhvendosur minoritetin serb nga vendit.
Në vitin 2015, gjykata vendosi se ofensiva nuk ishte gjenocidale dhe konfirmoi gjetjet e mëparshme të ICTY.
