“Një udhëtim me tren nëpër Ukrainën e pushtuar”- nga Shaun Walker; The Guardian

Një udhëtim me tren në të gjithë Ukrainën, ku rreth 900 milje nga afër vijës së frontit drejt kufirit me Bashkimin Evropian, ushtarë e civilë reflektojnë për luftën shkatërrimtare të Rusisë ndaj Ukrainës.

Një ushtar që pret në stacionin hekurudhor Zaporizhzhia për të hipur në trenin për në Uzhhorod. 

Në dy vite që nga nisja e pushtimit rus hekurudhat kanë qenë linja e shpëtimit të Ukrainës, duke lidhur qytetet dhe duke transportuar miliona njerëz për t’i shpëtuar sulmit të Vladimir Putin.

Treni numër katër ka 10 vagonë, nëntë me dhoma gjumi të klasit të dytë, me katër krevate dhe një karrocë luksoze me ndarje me dy shtretër, për udhëtimin 20-orësh nga Zaporizhzhia në rrugicat me kalldrëm të Uzhhorod.

Në dekadat që nga pavarësia në 1991, Ukraina është përfshirë shpesh në tensione, veçanërisht tensioneve midis Lindjes kryesisht rusisht-folëse dhe perëndimit kryesisht ukrainasfolës.

Një vend me më shumë se 40 milionë banorë, thuasje është shoqëruar gjithmonë me një histori të trazuar

Kur Putini nisi luftën në shkallë të plotë dy vjet më parë, ndarja lindje-perëndim u shpërbë më tej.

Ideja e Kremlinit se shumë ukrainas do të mirëprisnin Rusinë doli të ishte e rreme dhe dëshira për një identitet të ri kombëtar doli të ishte në kundërshtim me ushtritë pushtuese të Rusisë.

Edhe në vende të tilla si Zaporizhzhia, një qytet industrial në lumin Dnipro, me rrugë të gjera dhe ndërtesa bombastike të kohës së Stalinit, njerëzit u bënë rezistencë të ashpër rusëve.

Sobornyi Avenue, rruga kryesore në qendër të Zaporizhzhia. 

Por nëse historia e vitit të parë të rezistencës ukrainase ndaj luftës së Putinit ishte ajo e qëndrueshmërisë, frymëzimit dhe unitetit përballë një kërcënimi ekzistencial, ndërsa lufta hyn në vitin e tretë, në shoqërinë ukrainase kanë filluar të shfaqen linja të reja gabimesh.

Gabime që që mund të jenë të vështira për t’u riparuar kur të përfundojë lufta: “midis atyre që luftuan dhe atyre që nuk e bënë, atyre që u larguan dhe atyre që qëndruan, atyre që kanë jetuar nën pushtimin rus dhe atyre që nuk kanë jetuar.”

Lufta ka arritur në një moment veçanërisht të vështirë, me një situatë sfiduese në vijën e frontit, çarje që shfaqen në mbështetjen ndërkombëtare për Ukrainën dhe barrën kumulative të dy viteve të jetëve të ndërprera.

Përveç urrejtjes për Rusinë, tani ka edhe një gjë tjetër që bashkon shumicën e ukrainasve. Është më e dukshme në pjesën e përparme, por edhe e dukshme në korridoret e pushtetit, në shtëpitë e njerëzve të thjeshtë dhe madje edhe këtu, në ndarjet e trenave në distanca të gjata: “lodhje nga lufta e rraskapitje”.

Volodymyr, nga Brigada e 65-të e Ukrainës, udhëton për të takuar familjen e tij në Ukrainën perëndimore.

Volodymyr, një ushtar nga Brigada e 65-të e Ukrainës, po kthehej për dy javë pushim në fshatin e tij në malet Karpate.

Pak orë më parë ai kishte qenë në “vijën zero”, siç quhet vetë fronti. Mëngjesin tjetër, ai do të kthehej në shtëpinë e tij me gruan, nënën dhe vajzën shtatëvjeçare, për herë të parë në më shumë se gjashtë muaj.

Volodymyr iu bashkua luftës në prill të 2022 dhe ka qenë në krye që atëherë, duke transportuar karburant nga bazat e furnizimit në pozicionet përpara.

Duket se “shtrati” i trenit është vendi më i rehatshëm i pushimit që ka pasur prej muajsh; gjithë verën, ai ka fjetur në kabinën e një kamioni me karburant. Volodymyr kishte dhe katër miq të ngushtë nga fshati i tij që u regjistruan në fillim të luftës; por dy tashmë kanë vdekur.

Malet Karpate janë tradicionalisht një zonë pushimi dhe ai e di se teksa është në shtëpi, ai do të shohë njerëz në kafene dhe restorante duke shijuar një jetë në të cilën ai mund të përjetojë vetëm përr pak ditë sepse shumë shpejt do t’i duhet të kthehet në front.

“Ata thonë se nuk ka njeri që të më zëvendësojë, por pse këta njerëz nuk janë në front?” është pyetja që shtron ai.

Viktor udhëton në vendlindjen e tij Uzhhorod për të surprizuar familjen e tij gjatë një pushimi nga vija e frontit. 

Një tjetër ushtar hipën në tren në qytetin e Dnipros. Viktori, punonte në një fabrikë në Hungari kur filloi lufta. Ai u kthye menjëherë në shtëpi për t’ju bashkuar luftës. Ai nuk kishte mbajtur kurrë një armë më parë, por e ndjeu nevojën për të mbrojtur Ukrainën dhe nuk mendonte asgjë për rreziqet.

“Nuk më pëlqen fjala ‘ushtar’. Unë jam një luftëtar. Unë e kam fituar këtë emër dhe jam i kënaqur që familja ime mund të krenohet me mua”, tha 43-vjeçari me sytë që shkëlqejnë, fjalët e shoqëruara me lëvizje të furishme duarsh.

Pothuajse dy vjet luftë e kishin ndryshuar plotësisht personalitetin e tij, tha Viktor.  Më parë, ai ishte impulsiv dhe mundohej të kalonte jetën pa menduar shumë. Tani, ai ishte më i zhytur në mendime, duke ngritur shpesh pyetje filozofike për kuptimin e jetës.

“Një djalë fle pranë jush për një muaj të tërë, dhe pastaj papritmas ai ka vdekur. Si mund ta përballojmë këtë?”

Viktori po merrte trenin gjatë gjithë rrugës për në Uzhhorod, qytetin e tij të lindjes, duke pirë cigare të holla nga flladi, duke trokitur herë pas herë me gishtërinj mes vagonëve për të kaluar kohën.

Gruaja e tij nuk e dinte se ai ishte rrugës për në shtëpi. Edhe vitin e kaluar ai ka shkuar pa paralajmërim, duke trokitur në derë me një buqetë gjigante me lule.

Pamje e lumit Dnipro në Zaporizhzhia. 

Në Zaporizhzhia, ekziston një pamje e jetës normale – restorantet, kafenetë dhe madje edhe teatrot po funksionojnë – por vija e frontit është vetëm 20 milje larg dhe qyteti goditet rregullisht nga dronët dhe raketat ruse.  Trenat nga Zaporizhzhia vazhdonin në jug, në qytetet Melitopol dhe Mariupol. Tani, të dy vendet janë të pushtuar nga Rusia; Zaporizhzhia është fundi i linjës.

Një lidhje dashurie u shua

Përpara shkurtit të vitit 2022, Zaporizhzhia kishte një aeroport ndërkombëtar, me fluturime të rregullta drejt qyteteve evropiane dhe një aeroplan ditor të Turkish Airlines për në Stamboll.

Tani, e vetmja rrugëdalje është një udhëtim epik me tren ose autobus i ndjekur nga një radhë e gjatë në kufi.

Edhe për të arritur në kryeqytet në Kiev, duhen tetë orë në një nga dy trenat e përditshëm.

Disa javë më parë, 30-vjeçarja Yaryna Herashchenko bleu një biletë të minutës së fundit për trenin Zaporizhzhia-Kiev, një udhëtim që ajo kishte menduar se nuk do t’i duhej ta bënte kurrë.

Romanca e saj 14-mujore me Rostyslav kishte qenë një dritë e ndritshme për të gjatë errësirës së kohës së luftës, por tani ajo duhej “ta varroste.”

Ajo dhe Rostyslav u takuan në një kurs trajnimi me dron në tetor 2022.

Ai po përmirësohej nga një dëmtim i vijës së parë në një spital të Zaporizhzhia; ndërsa ajo mendoi se mund të ishte në gjendje të përdorte dronet për të ndihmuar në luftë, dhe këtu nisën të takoheshin.

Rostyslav vendosi se donte të martohej me të, por për shkak të luftës gjërat ndryshuar shumë shpejt dhe brenda një muaji, ai u zhvendos.

Yaryna Herashchenko mban një foto të partnerit të saj, Rostyslav, i cili vdiq duke luftuar në dhjetor 2023.

Ditëlindja e menaxheres së trenit

Treni numër katër vazhdoi në perëndim gjatë natës, duke bërë një hark në jug të Kievit.

Në krye ishte menaxherja e trenit Inna Matushchak; ishte ditëlindja e saj e 53-të dhe ajo ndau një tortë me disa nga shoqëruesit e karrocës, përpara se të kthehej në dhomën e saj të vogël të komandës, për të fjetur.

Drejtuesja e trenit, Inna Matushchak,

Matushchak ka punuar në trena për 34 vjet, që nga një vit para pavarësisë së Ukrainës, dhe ka parë ndryshimet në vend gjatë asaj kohe.  Tani, si shumë ukrainas, ajo nuk ka më kontakte me të afërm në Rusi. “Është si të flasësh me një mur me tulla,” tha ajo për kushëririn e saj atje.

“Në Kiev, ose në Ukrainën perëndimore, disa njerëz kanë harruar që tani ka një luftë”.

Treni nga Zaporizhzhia në Uzhhorod në një platformë në stacionin Lviv, ku zbarkuan shumë pasagjerë. Fotografia: Kasia Stręk/The Guardian

Prania e luftës ndihet ende në mënyrë akute. Varret e ushtarëve të vrarë gjatë dy viteve të fundit janë përhapur prej kohësh përtej shtegut të betonuar

Varrimi më i fundit ishte ai i Ivan Karapa, një snajperist 35-vjeçar, i vrarë më 9 shkurt. Rruga e varreve të ushtarëve të vdekur që nga shkurti i vitit 2022, jashtë varrezave të Kalvarias në Uzhhorod.

Kufiri me Sllovakinë bëhet në këmbë larg qytetit, por burrave u ndalohet të largohen nga Ukraina pa leje të posaçme dhe së fundmi janë instaluar kamera përgjatë kufirit për të ndihmuar në zbulimin e përpjekjeve për kalim të paligjshëm.

Ndër të tjera një sulm ajror rus goditi teatrin më 16 mars, një nga krimet më të rënda të luftës, i cili vrau rreth 600 njerëz. Ukraina vazhdon të përballet edhe pas dy vitesh pushtimit rus, me sulme shkatërruese duke kërkuar edhe ndihmë ushtarake për të fituar përballë makinerisë luftarake të Rusisë.