A mund të gjejnë Rusia dhe Ukraina një kompromis për t’i dhënë fund luftës? Bisedimet në vazhdim po diskutojnë garancitë e neutralitetit që Kievi mund të ofrojë për të ndaluar pushtimin rus.
Modeli austriak duket për momentin mënyra e vetme e zbatueshme: një neutralitet i përhershëm që Vjena do ta kishte sanksionuar në Kushtetutë që në vitin 1955.
Neutraliteti i Ukrainës, sipas një modeli suedez apo austriak, do të përkthehej në një status të krahasueshëm me atë të të dyja vendeve evropiane, jo të lidhura ushtarakisht, por të ankoruara në sferën gjeopolitike perëndimore.
Statusi neutral për Kievin është “konsideruar seriozisht” nga Moska, sipas ministrit të Jashtëm rus, Serghiei Lavrov. Përgjigja e Kievit nuk vonoi: “Ukraina është tani në një gjendje lufte të drejtpërdrejtë me Rusinë. Prandaj, ajo nuk mund t’i përmbahet modelit të neutralitetit të Suedisë ose Austrisë, por mund të ketë vetëm një model ukrainas dhe vetëm me garanci sigurie të verifikuara ligjërisht. Dhe asnjë model apo opsion tjetër”.
Kievi shpjegoi se në propozimin e modelit ukrainas, ai nënkupton “garancitë e sigurisë absolute” në të cilat “nënshkruesit e garancive nuk tërhiqen në rast të një sulmi ndaj Ukrainës, si sot. Por marrin pjesë aktive në konflikt përkrah Ukrainës dhe zyrtarisht të sigurojë furnizimin e menjëhershëm të sasisë së nevojshme të armëve”.
Modeli austriak – Kushtetuta austriake, e 26 tetorit 1955, vendosi të ashtuquajturin “neutralitet të përhershëm” të vendit. Falë këtij akti vullnetar, Austria arrin të çlirohet nga fuqitë që e kishin marrë nën kontroll pas Luftës së Dytë Botërore dhe i nënshtrohet presionit të Bashkimit Sovjetik, duke përjashtuar hyrjen në NATO.
Pavarësisht kësaj zgjedhjeje, për më shumë se njëzet vjet ai ka bashkëpunuar në disa misione “paqeruajtëse” në kuadër të Partneritetit për Paqe, duke llogaritur në një ushtri prej 106.600 ushtarësh.
Për më tepër, gjendja e saj nuk e pengoi atë të anëtarësohej në Bashkimin Evropian. Në vitin 1995, tre vende neutrale nga Kontinenti i Vjetër iu bashkuan BE-së: Suedia, Finlanda dhe Austria. Ukrainasit mund të mbështeten në “një aplikim të gjerë të modelit të Austrisë”. Pra, një asociacion me NATO-n, pa u anëtarësuar.
Për më tepër, rruga drejt Bashkimit Evropian do të vazhdonte, me kohë dhe procedura që nuk parashikojnë detyrim, do të hiqte dorë nga armatimet e huaja në territorin e saj, të cilat konsiderohen si kërcënim nga Rusia, por me mundësinë për të pasur ushtrinë dhe flotën e saj.
Mundësi dhe skenarë, të cilët megjithatë duhet t’u nënshtrohen disa kushteve. Komuniteti ndërkombëtar, në fakt duhet të jetë garantuesi i sovranitetit të plotë të Ukrainës dhe kufizimet e kushtet duhet të pranohen plotësisht nga Moska. Midis tyre, njohja e sovranitetit të shtetit, me kryeqytet Kievin, dhe dalja në det.
Austria zgjodhi neutralitetin 70 vjet më parë – Në fund të Luftës së Dytë Botërore, me humbjen e Gjermanisë dhe Austrisë, Vjena kishte pesë rrugë të mundshme përpara: të bëhej një demokraci popullore e dominuar nga Bashkimi Sovjetik; hyrja në NATO; nënshtrimi i një ndarjeje midis Perëndimit dhe Lindjes; pranimi i punësimit të përhershëm; shpallja e neutralitetit të përhershëm.
Ai që mbizotëron është opsioni i fundit, i vetmi realisht i realizueshëm. Deklarata e neutralitetit të përhershëm, u sanksionua kështu me Kushtetutën e vitit 1955 dhe e shndërroi Austrinë në një lloj shteti të ndërmjetëm mes Evropës Lindore dhe Perëndimit, shkruan Gazeta Si.
Vendimi u pranua edhe nga Moska, e cila për pasojë tërhoqi trupat e saj dhe kërkoi koncesione ekonomike dhe garanci nga Vjena në këmbim. Një mbi të gjitha: mos aderimi në një aleancë ushtarake.
Modeli suedez – Suedia, nga ana tjetër, kur shpërtheu Lufta e Dytë Botërore, ishte neutrale për më shumë se një shekull, që nga përfundimi i luftërave të Napoleonit dhe nuk mori pjesë në konflikt edhe pse në fazën e parë ajo i dha disa lehtësira logjistike Gjermanisë dhe më vonë, duke filluar nga viti 1944, aleatëve.
Një qëndrim i rikonfirmuar në vitin 1949, kur Stokholmi refuzoi të anëtarësohej në NATO. Sipas ligjit ndërkombëtar, Suedia është angazhuar për “neutralitetin konvencional” dhe për rrjedhojë jo për neutralitetin e përhershëm.
Si anëtar i Bashkimit Evropian, ai është ndër promotorët e një intensifikimi të politikës së mbrojtjes dhe sigurisë së Komunitetit dhe trupat suedeze – së bashku me ato finlandeze, norvegjeze, estoneze dhe irlandeze – marrin pjesë në batalionin nordik.
Duke filluar nga viti 2015, pas aktivizimit ushtarak rus, janë rritur shpenzimet ushtarake dhe është forcuar sistemi mbrojtës i ishullit strategjik Gotland, në Detin Baltik.
Suedia ka 334.550 ushtarë dhe pas pushtimit rus të Ukrainës ka rihapur debatin për anëtarësimin në Aleancë, gjithashtu pas dërgimit të armëve në Kiev.
“Modeli finlandez” që nuk i pëlqen Kremlinit – E përjashtuar të paktën për momentin, do të dukej” modeli finlandez”.
Finlanda, në fakt, zgjodhi neutralitetin gjatë Luftës së Ftohtë, por kurrë nuk vendosi të nënshkruajë ndonjë dokument zyrtar për të miratuar një ligj specifik.
Një vendim që i lë vendit lirinë për t’iu bashkuar një ditë çdo aleance, përfshirë NATO-n. Një rrugë që, nëse do të realizohej, do të ishte totalisht e papranueshme për Moskën.
Aq më tepër, që Federata Ruse tashmë sot nuk e shikon me sy të mirë pjesëmarrjen e Finlandës dhe Suedisë në krye të Aleancës Atlantike si vende vëzhguese.
Ndër të tjera, në javët e fundit në Helsinki, është zhvilluar një reflektim i thellë i lidhur me agresivitetin e Vladimir Putin. Dhe kuadri historik i ndryshuar mund ta shtyjë qeverinë finlandeze të braktisë statusin e një vendi neutral dhe të anëtarësohet në NATO.
