Nga Graham Laktree, Sebastian Whale, Bartosz Brzezinski dhe Gabriela Galindo, Politico.eu

Faturat e larta të energjisë në Evropë po shkaktojnë një valë mbylljesh të fabrikave kryesore të plehrave në të gjithë kontinentin, duke shkaktuar përçarje tek fermerët, pronarët dhe prodhuesit,  kryesisht e birrave.

Të enjten, kompania më e madhe në botë e plehrave Yara, me bazë në Norvegji njoftoi një ulje prej 50 për qind të prodhimit të saj të uresë dhe plehrave azotike me bazë amoniak në Evropë, duke përmendur si shkak çmimet e larta.

Vendimi erdhi më pak se 24 orë pasi fabrika më e madhe britanike e plehrave CF Fertilizers UK tha se do të ndalonte përkohësisht prodhimin në fabrikën e saj në Billingham. Dy prodhues të tjerë të mëdhenj të plehrave në Poloni njoftuan gjithashtu se do të ndalonin prodhimet në fillim të javës, raporton abcnews.al.

Plehrat nuk janë vetëm jetike për rritjen e pjellorisë së tokës, por prodhimi i tyre krijon një nënprodukt, CO2, i cili përdoret për të shtuar gaz në birrën dhe pijet joalkoolike dhe për të furnizuar spitalet për procedurat kirurgjikale.

Fermerët, prodhuesit e ushqimeve dhe madje edhe pronarët e lokaleve janë thellësisht të shqetësuar për implikimet më të gjera të një krize të mundshme të plehrave. Carlsberg Polska, kompania e tretë më e madhe e birrës në Poloni dhe degë shumëkombëshe daneze, tha për POLITICO se planifikon të ndalojë prodhimin e birrës pothuajse menjëherë  dhe se prodhuesit e tjerë të birrës janë të detyruar të ndjekin të njëjtin shembull.

“Shumë pak njerëz e kuptojnë se dioksidi i karbonit është një nënprodukt i prodhimit të plehrave. Dhe nuk mund të ruhet për një kohë shumë të gjatë, kështu që na kanë mbetur vetëm disa ditë rezerva,” tha zëdhënësja e Carlsberg Polska, Beata Ptaszynska-Jedynak

“Ne do të mbyllim prodhimin e birrës në çdo moment tani por nuk jemi të vetmit. Nëse nuk kanë lehtësira për të prodhuar CO2-in e tyre, shumica e kompanive të birrës do të duhet të bëjnë të njëjtën gjë.”

Sektori i plehrave me energji intensive është ndër industritë e para të rënda në të gjithë Evropën që po redukton prodhimin në mes krizës energjetike për shkak të luftës Rusi-Ukrainë dhe sanksionet perëndimore ndaj naftës dhe gazit natyror rus – një përbërës i domosdoshëm për plehrat me bazë azoti.

Jacob Hansen, kreu i grupit kryesor të lobit Fertilizers Europe, tha se çmimet e larta të gazit, për të cilat vëzhguesit e industrisë kanë frikë se do të mbeten të larta të paktën deri në fund të vitit, po e bëjnë të pamundur ruajtjen e prodhimit.

“Për mua është e qartë se tregu evropian i gazit është i shkatërruar, nuk po funksionon,” tha Hansen. “Ne jemi relativisht përdoruesi më i madh i gazit, kështu që nëse ne po vuajmë tashmë, dhe të tjerët do të vuajnë gjithashtu si ne.”

Mbyllja e fabrikave ka ngjallur frikë në shumë sektorë të ushqimit dhe pijeve. Minette Batters, presidente e Unionit Kombëtar të Fermerëve në Mbretërinë e Bashkuar, tha se mbyllja e fabrikës më të madhe të plehrave në Britani ishte “jashtëzakonisht shqetësuese”.

Tregu i plehrave “është thelbësor për ruajtjen dhe rritjen e prodhimit tonë ushqimor vendas”, shtoi ajo, duke i kërkuar qeverisë të rishikojë disponueshmërinë e produkteve të CO2, raporton abcnews.al.

Industria e birrës dhe pijetoreve të Britanisë tha se kjo është një periudhë shumë e keqe dhe mund të çojë në mungesa të birrës në të gjithë vendin.

“Pabet dhe prodhuesit tanë të birrës tashmë po përballen me presione të shumta  në zinxhirët e tyre të furnizimit,” tha Emma McClarkin, shefe ekzekutive e Shoqatës Britanike të Birrës dhe Pub.

“Ky vendim ngre shqetësime serioze për furnizimin e qëndrueshëm të CO2.”

Fabrikat e birrës dhe pijetoret po përballen tashmë me kosto ekstreme për shkak të rritjes së energjisë, paralajmëroi ajo, të cilat kërcënojnë të mbyllin mbyllin bizneset dhe të dëmtojnë jetesën në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar.

“Pritja për disa javë të tjera që qeveria të veprojë mund të jetë shumë e gjatë,” shtoi McClarkin. “Ne kemi nevojë për një plan të qëndrueshëm për furnizimin me CO2 në industrinë tonë dhe ndihmë urgjente për shkak të rritjes së faturave të energjisë për bizneset përpara se të detyrohen të mbyllin dyert e tyre.”

Ptaszynska-Jedynak nga Carlsberg Polska tha se ka gjithashtu implikime më të gjera përtej birrës dhe pijeve joalkoolike, sepse CO2 përdoret për prodhimin e produkteve si akulli, i cili është thelbësor për ruajtjen e ushqimit gjatë transportit dhe ruajtjes.

“Situata është kritike për çdo aspekt të sektorit ushqimor ku përdoret CO2,” tha Ptaszynska-Jedynak.

Ministri i Bujqësisë së Polonisë, Henryk Koëalczyk, tha të enjten se po punon për një plan që do të ndihmonte prodhuesit e plehrave të blejnë gaz me një çmim mesatar.

“Ne jemi duke punuar për këtë. Tani për tani, nuk dua të flas për detaje, ne tashmë kemi disa ide dhe kemi rënë dakord për disa zgjidhje”, tha Kowalczyk.

Për të lehtësuar një pjesë të presionit, Komisioni Europian ka propozuar pezullimin e përkohshëm të tarifave për produktet kryesore për prodhimin e plehrave azotike, të cilat qeveritë kombëtare në Këshillin e BE-së do të diskutojnë pasi të rifillojnë takimet në shtator, sipas një zyrtari të BE-së.

Në Mbretërinë e Bashkuar, kompania mëmë e CF Fertilisers CF Industries ka nënshkruar tashmë një marrëveshje afatshkurtër nga qeveria, shtatorin e kaluar që mbulonte kostot e saj për tre javë pasi çmimet e energjisë u rritën pas bllokimit për shkak të koronavirusit.

Këtë herë, megjithatë, ministrat duket se hezitojnë të ndërhyjnë.

“Që nga vjeshta e kaluar, elasticiteti i tregut të CO2 është përmirësuar, me importe shtesë, prodhim të mëtejshëm nga burimet ekzistuese vendase dhe stoqe më të mira,” tha një zëdhënës i qeverisë britanike.

Disa biznese në Mbretërinë e Bashkuar kanë diversifikuar furnizimet e tyre me CO2 përmes importeve që nga kriza fillestare vjeshtën e kaluar. Vitin e kaluar uzina e Billinghamit siguroi 60 për qind të furnizimeve në Mbretërinë e Bashkuar. Tani ajo furnizon vetëm 30 për qind, raporton abcnews.al.

“Ndërsa ne jemi në një pozitë shumë më të mirë tani se sa një vit më parë,” tha Nick Allen, shefi ekzekutiv i Shoqatës Britanike të Përpunuesve të Mishit (BMPA), “industria britanike e mishit do të ketë shqetësime serioze” nëse CF Industries ndalon prodhimin.

“Ne nuk mund të shohim se si qeveria të heqë dorë dhe të këmbëngulë që u takon kompanive që ta zgjidhin atë mes tyre,” tha Allen. “Ata do të duhet të marrin masa.”

Industritë CF mbyllën tashmë fabrikën e tyre simotër në Cheshire në qershor, duke i lënë të rrezikuara furnizimet e CO2 në Mbretërinë e Bashkuar,” tha Allen.

Industria britanike, shtoi ai, ka qenë “shumë e varur nga furnizuesit jashtë shtetit për të kompensuar mungesën”. Që nga fundi i korrikut, prodhuesit e amoniakut në Itali dhe Gjermani gjithashtu kanë shkurtuar prodhimin, duke pasur përplasje mes kompanive evropiane të ushqimit dhe pijeve.

Pa furnizime të mjaftueshme me gaz, tha ai, fermerët do të përballen me një problem të mirëqenies së kafshëve, me një numër në rritje të derrave dhe shpendëve që nuk mund të dërgohen për përpunim.

“Europa ka qenë gjithmonë një prodhuese me kosto relativisht të lartë,” tha Hansen nga Fertilizers Europe.  “Ne eksportojmë shumë produkte të specializuara në pjesën tjetër të botës.

Por po arrijmë në një pikë ku nuk mund të eksportojmë më.”