Ndërsa ekonomia amerikane u shkri gjatë krizës globale financiare të vitit 2008, një euro vlente rreth 1.6 herë më shumë se dollari amerikan.

Tani një kombinim i ekspozimit në vijën e parë të Europës ndaj luftës së Rusisë në Ukrainë dhe vonesës së Bankës Qendrore Europiane në rritjen e normave të interesit e kanë çuar atë në barazi, ose një raport 1:1 me dollarin.

Është hera e parë që euro është zhytur në atë nivel që nga viti 2002, në vitet e para të ekzistencës së monedhës.

1. Pse po fundoset euro?

Europa vuan më së shumti nga lufta, e cila ka shkaktuar një krizë energjetike dhe mund të çojë në një recesion të gjatë dhe të thellë. Kjo e vendos BQE-në në një pozitë të vështirë — duke u përpjekur të frenojë inflacionin dhe të qetësojë një ekonomi të ngadalësuar — pasi synon të rrisë kostot e huamarrjes për herë të parë që nga viti 2011. Në të njëjtën kohë, Rezerva Federale e SHBA po i rrit normat e interesit shumë më shpejt sesa Eurozona me 19 vende. Kjo i bën yield-et e bonove të thesarit amerikan më të larta se ato të borxhit të Europës, duke i shtyrë investitorët drejt dollarit dhe larg euros. Për më tepër, monedha e gjelbër përfiton nga statusi i saj si një parajsë, që do të thotë se ndërsa lufta zvarritet dhe pasojat përkeqësohen, euro vazhdon të rrëshqasë.

2. Pse është problem një monedhë më e dobët?

Për vite me radhë, politikëbërësit në shumë vende kanë mirëpritur monedhat më të dobëta si një mjet për të stimuluar rritjen ekonomike, pasi kjo i bën eksportet e tyre më konkurruese. Por tani, me inflacionin në eurozonë në nivelin më të lartë që nga fillimi i rekordeve të tilla, dobësia e tij është e padëshirueshme pasi favorizon fitimet e çmimeve duke i bërë importet më të shtrenjta. Në qershor, çmimet e konsumit në eurozonë u rritën me 8.6% nga një vit më parë. Disa politikëbërës kanë theksuar një euro më të dobët si një rrezik për objektivin e bankës qendrore për të kthyer inflacionin në 2% në terma afatmesëm, megjithëse BQE nuk synon kursin e këmbimit. Megjithatë, kur matet kundrejt monedhave të tjera, përveç dollarit, euro duket më elastike.

3. A është i rëndësishëm niveli 1:1?

Po. Është një prag psikologjik për tregun. Hera e parë që euro ra në barazi me dollarin ishte në dhjetor 1999, as një vit pas fillimit të saj. Ashtu si tani, analistët vunë në dukje një zgjerim të diferencës midis yield-eve të obligacioneve gjermane dhe amerikane dhe rritje më të fortë të SHBA-së. Ishte një goditje në krenarinë e evropianëve, të cilët e shihnin monedhën e përbashkët si një projekt të rëndësishëm politik dhe një rival të dollarit dominues. Sot, euro konsiderohet si një nga monedhat kryesore botërore për transaksionet dhe rezervat, megjithëse arritja e barazisë është ende simbolike. Për tregjet financiare, tregtarët e monedhave presin turbulenca rreth nivelit 1:1 duke pasur parasysh se miliarda euro në baste opsionesh janë të lidhura me atë linjë të madhe në rërë, përcjell gazetasi.al.

4. Ku është dyshemeja?

Është e vështirë të thuhet. Disa analistë parashikuan se monedha e përbashkët mund të bjerë në 90 cent nëse Rusia përshkallëzon krizën duke ndaluar më shumë furnizime me gaz në Europë. Që nga fillimi i korrikut, tregtarët e opsioneve kanë vendosur më shumë baste në rreth 0.95 dollarë, me 0.9850 dollarë që mund të veprojnë si një fund afatshkurtër, sipas të dhënave tregtare nga Depository Trust & Clearing Corporation. Strategët e Deutsche Bank kanë llogaritur se një rrëshqitje në 0.95-0.7 dollarë do të përputhej me ekstremet e të gjitha kohërave të vërejtura në kurset e këmbimit që nga fundi i vitit 1971 i të ashtuquajturit sistemi Bretton Woods, i cili lidhte vlerën e shumë monedhave me dollarin amerikan. Megjithatë, ato nivele mund të arrihen nëse ka një recesion, thanë ata.

5. Çfarë mund të nxisë një kthesë?

Çelësi është ngushtimi i diferencës së normës së interesit me tregjet e tjera botërore të obligacioneve. Në kohën kur Reezerva Federale kishte ofruar 150 pikë bazë të rritjes së normave të interesit në vetëm tre muaj, BQE-ja nuk kishte lëvizur ende, duke e mbajtur normën e saj bazë negative. Ndërsa përcaktuesit e normave të Europës kanë sinjalizuar fillimin e ciklit të tyre të ecjes – duke përfshirë një rritje të mundshme me 50 pikë bazë në shtator – dyshimet po krijohen për sa kohë mund ta mbajnë atë. Rritja e normave është më e vështirë për BQE-në sesa bankat e tjera qendrore. Kjo për shkak se kostot e huamarrjes së vendeve më të borxhit të eurozonës rrezikojnë të dalin jashtë kontrollit nëse investitorët fillojnë të vënë në dyshim aftësinë e tyre për të mbajtur ngarkesat e borxhit. Edhe aludimi se politikëbërësit po planifikonin të shtrëngonin politikën më shpejt se sa pritej në qershor, e bëri yield-in italian 10-vjeçar të rritet mbi 4% për herë të parë që nga viti 2014. Që atëherë, investitorët janë qetësuar pak a shumë nga premtimet për një mjet për të parandaluar rritjet e pajustifikuara në yield-et e obligacioneve. Por nëse ky plan zhgënjen tregjet, ata mund të fillojnë të dyshojnë se sa shtrëngime do të ofrojë BQE.

6. A është kjo një krizë ekzistenciale për euron?

Jo, megjithëse përveç presionit mbi vlerën e saj, monedha e përbashkët është përballur me sfida si koncept në të kaluarën. Që nga formimi i saj, kundërshtuesit kanë vënë në dukje vështirësitë e menaxhimit të një bashkimi monetar të ekonomive të ndryshme. Kjo u bë e dukshme më së shumti gjatë krizës së borxhit sovran të eurozonës në vitin 2012, pasi investitorët filluan të shmangnin asetet e vendeve më borxhli si Greqia, Italia dhe Spanja. Rritja e politikanëve euroskeptikë në Itali dhe gjetkë ka provokuar gjithashtu shqetësim për qëndrueshmërinë e bllokut. Një moment përcaktues ishte në korrik 2012, kur presidenti i BQE-së Mario Draghi u zotua të bënte “çfarëdo që duhet” për të shpëtuar monedhën e përbashkët. Megjithatë, ndërhyrja e drejtpërdrejtë për të mbështetur euron në tregjet e këmbimit valutor është e rrallë, megjithëse bankat qendrore morën masa në vitin 2000.

7. Kush përfiton nga një euro më e dobët?

Në një nivel më të gjerë, dobësia e euros ndaj dollarit ndihmon eksportuesit europianë pasi i bën produktet e tyre më konkurruese dhe rrit të ardhurat. Amerika përbën më shumë se 40% të shitjeve për 70 kompani të mëdha europiane, duke përfshirë Sanofi dhe Aegon NV. Ai gjithashtu vjen si një lehtësim për udhëtarët amerikanë në Europë, duke ulur koston e udhëtimeve të tyre dhe ndihmon amerikanët në shtëpi që të luftojnë inflacionin e tyre të importuar./ Bloomberg