Artikull i shkruar nga Neue Zürcher Zeitung

Pas luftës në Gaza, Izraeli dëshiron të themelojë një administratë pa identitet politik. Misioni i OKB-së në Kosovë dështoi pikërisht për shkak se para vetes pati mision të tillë pas 1999’ës.

Lufta në Gaza është duke vazhduar qe gjashtë muaj dhe ka sjellë vuajtje të paimagjinueshme në popullatë dhe rajon. Se kur dhe si do të përfundojë kampanja izraelite është ende krejtësisht e paqartë. Dhe, vështirë se mund të gjejmë ndonjë indikacion se si do të duket rendi i pasluftës.

E vetmja gjë që duket qartë është se Izraeli dëshiron të mbajë Rripin e Gazës nën kontroll ushtarak edhe pas luftës. Kjo si rezultat i drejtpërdrejtë i sulmit terrorist të Hamasit më 7 tetor. Sidoqoftë, Izraeli shprehimisht s’dëshiron që të merr përsipër rolin e një pushteti okupues dhe obligimet e shoqëruara nën ligjin ndërkombëtar (në rend të parë mbrojtjen dhe mbikëqyrjen e popullatës).

Megjithatë, e qartë mbetet që rindërtimi i qyteteteve dhe administrimi bashkërisht me garantimin e sigurisë publike në zonat e dërmuara nga lufta duhet të planifikohet tash. Ministri izraelit i mbrojtjes ka prezantuar një plan të mjegullt këtë janar:

Një forcë shumëkombëshe do të mbikëqyrë administrimin dhe rindërtimin civil. Nën udhëheqjen amerikane, në mision marrin pjesë edhe shtetet evropiane dhe arabe.

Njësitë administrative palestineze që sigurojnë popullsinë me energji elektrike, ujë dhe ndihma humanitare do të ruhen. Por ata nuk lejohen të kenë asnjë lidhje me Hamasin.

Izraeli kontrollon pikën kufitare Rafah me fqinjin e tij Egjiptin. Siguron kufijtë me Rripin e Gazës.

Izraeli kontrollon të gjitha importet e mallrave në Rripin e Gazës. Ajo është e gatshme t’i sigurojë forcës shumëkombëshe të gjithë informacionin e nevojshëm për të kryer misionin e saj.

Është e qartë: Qeveria e Benjami Netanayahu-t dëshiron të vendos një rend paslufteje që garanton sigurinë e Izrealit pa u dhënë palestinezëve perspektivë politike. Paramendojnë një zgjidhje teknokratike në formë vetëqeverisjeje, që përjashton themelimin e një shteti palestinez. Historiani Niall Ferguson, i cili, njëjtë si Netanyahu, refuzon zgjidhjen dy-shtetëshe, gjithashtu avokon që OKB të merr përsipër përgjegjësinë për Gazën. Sipas Fergusonit, historia e rajonit tregon që ndërkombëtarizimi i mbikëqyrjes së zonës është i domosdoshëm.

Por, qasje e tillë është iluzozre: qeverisja e suksesshme gjithmonë varet nga të qënit të pranuar te shoqëria. Dhe ky legjitimitet vjen vetëm atëherë kur të qeverisurit njohin/pranojnëveten brenda strukturës nga e cila dominohen: pra, duhet të jenë të përfaqësuar. Shembull i qartë i kësaj se pse misionet ndërkombëtare nuk mund të ndërtojnë institucione funksionale është eksperimenti i dështuar i OKB-së në Kosovë pas luftave në ish-Jugosllavi.

Institucionet në një vakum politik

NATO i ra Serbisë në pranverën e vitit 1999 për të ndalur fushatën e përgjakshme të trupave të Millosheviçit kundër popullatës së Kosovës. Por pas fitores së aleancës ushtarake dhe tërheqjes së shtetit serb, statusi i zonës sipas ligjit ndërkombëtar mbeti i diskutueshëm. Kishte shumë rezerva në bashkësinë ndërkombëtare për të rënë dakord për shkëputjen e Kosovës. Ajo i përgjigjej vullnetit të popullatës shumicë të Kosovës. Por shumë vende kishin frikë se do të vepronte si model diku tjetër.

Megjithatë, pas tërheqjes së Serbisë, duhej të ndërmerrej rindërtimi i infrastrukturës dhe vendosja e rendit publik. Këshilli i Sigurimit i OKB-së, i cili u mor në mënyrë të përsëritur me Kosovën në vitet 1990, krijoi UNMIK-un (Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë) me Rezolutën 1244. Si një administratë e përkohshme, ishte menduar të organizonte zhvillimin dhe administrimin e territorit – derisa çështja e statusit të zgjidhej me marrëveshje të ndërsjellë.

Sfida të ngjashme do të përballen nga ato forca të ngarkuara me rindërtimin dhe administrimin e Rripit të Gazës pas luftës. Ekziston një paralele interesante: Ashtu siç sot Izraeli dëshiron ta lërë të hapur statusin e kësaj zone (sepse refuzon një shtet palestinez), edhe misioni i OKB-së në atë kohë duhej të siguronte një administrim neutral ndaj statusit të Kosovës. Identiteti i territorit sipas ligjit ndërkombëtar nuk duhet të vendoset nga institucionet e reja, por duhet të përcaktohet vetëm në një datë të mëvonshme.

Ajo që misioni i OKB-së kërkonte me shumë idealizëm dhe akoma më shumë para, ishte ndërtimi i institucioneve, identiteti politik i të cilave ishte i papërcaktuar dhe legjitimiteti demokratik i kufizuar. Ky projekt dështoi pas disa vitesh. Per cfare arsye?

Shefat e Unmikut nuk ishin aspak naivë. Ata shpejt e kuptuan se Kosovës i duhej një perspektivë politike. Përndryshe, prania ndërkombëtare do të degjeneronte në një fuqi pushtuese në sytë e kosovarëve. Dhe popullata kishte përvojë në rezistimin e saj. Në vitin 2002, Unmik nxori sloganin “Standardet para statusit”: Sapo të funksionojnë institucionet demokratike, shteti i së drejtës dhe mbrojtja e pakicave, do të vendoset statusi sipas të drejtës ndërkombëtare.

Por koncepti popullor arsimor dështoi. Ajo që supozohej të ishte një nxitje për përmirësime u perceptua nga kosovarët si një taktikë ngecëse për të vonuar çështjen e statusit. Që atëherë, UNMIK-u dhe politikanët që dolën nga guerrilat e UÇK-së fajësuan njëri-tjetrin për korrupsion dhe ngërç. Nuk kishte përgjegjësi demokratike.

Nuk ka orë zero

Tensionet u ngritën dhe shpërthyen në mars të vitit 2004. Tani kryeqytetet perëndimore ndërruan shpejtësinë shpejt. Çështja e statusit erdhi në tavolinë edhe pa plotësuar standardet. Në vitin 2008, Kosova u shpall e pavarur me mbështetjen e SHBA-së dhe vendeve të mëdha të BE-së.

Nga ky eksperiment mund të nxirren dy përfundime: Së pari, statusi politik i një zone duhet të qartësohet përpara se ndërtimi i institucioneve të fillojë seriozisht. Procesi funksionon vetëm nëse shihet politikisht, jo teknokratikisht: si shtetndërtim. Kjo mund të demonstrohet qartë në Kosovë, por mund të zbatohet edhe diku tjetër. Kushdo qofshin zotërit e ardhshëm të Rripit të Gazës: korrupsioni dhe papërgjegjësia nuk lulëzojnë askund më mirë se në një mision afatgjatë ndërkombëtar. Këtë e tregon edhe shembulli i Agjencisë së Kombeve të Bashkuara për Ndihmën dhe Punët për Refugjatët Palestinë (UNRWA).

Së dyti, nuk ka orë zero pas një konflikti të armatosur. Unmiku ishte de jure autoriteti suprem dhe përfundimtar në Kosovën e pasluftës. Megjithatë, pushteti aktual politik qëndronte në duart e ish-komandantëve të luftës së UÇK-së. Ata kontrolluan popullsinë, vendosën për ndarjen e burimeve dhe gjithashtu mund të sillnin një gjendje të jashtëzakonshme në çdo kohë. Ju ishit sovran.

Për Gazën, kjo do të thotë se qëllimi i Izraelit për të eliminuar plotësisht Hamasin është jorealist. Lëvizja islamike do t’i mbijetojë luftës dhe – ndoshta në një formë tjetër – do të vazhdojë të luajë një rol më pas. Nëse vërtet duhet mposhtur, nuk mund të bëhet vetëm ushtarakisht. Do të ketë sukses vetëm nëse vetë palestinezët prodhojnë një alternativë politike që mund të fitojë respekt dhe legjitimitet.