Franca është i vetmi vend evropian që ka një arsenal bërthamor.

Interesi i Berlinit për të aktivizuar një “ombrellë atomike evropiane” është në kontrast me doktrinën mbrojtëse të Francës. Por a do të mjaftonte kundër një sulmi bërthamor rus? Dhe a ka një rol për Londrën, një tjetër fuqi bërthamore?

Rikthimi i frikshëm i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë ka hapur një pyetje me të cilën Evropa nuk ka dashur të përballet kurrë. A ka nevojë Evropa për “armë bërthamore autonome”, d.m.th a ka nevojë për një mburojë atomike?

Nëse Evropa nuk mund të mbështetet më në NATO, apo edhe nëse ekziston rreziku për t’u rikthyer në situatën para Bidenit – kur Angela Merkel tha frazën e famshme, “ne duhet të kuptojmë se nuk mund të mbështetemi si më parë te miqtë tanë amerikanë” – deri në A duhet BE-ja të ndërtojë vetë parandalimin e saj?

Këto nuk janë pyetje teorike. Ministri gjerman i Mbrojtjes Boris Pistorius paralajmëron se Rusia mund të sulmojë brenda 5-8 viteve. Dislokimi i trupave ruse në kufijtë e vendeve baltike është dyfishuar. Dhe nëse Trump e fton Putinin të “marrë çfarëdolloj dreqin që do në Evropë”, atëherë është e qartë se edhe tabuja e një “bombë atomike evropiane” – e cila ishte e tillë gjatë gjithë periudhës së pasluftës – po shembet. Të paktën në Gjermani dhe Francë.

“Le të diskutojmë bombën”

Ishte liderja e SPD-së në zgjedhjet evropiane, Katarina Barley, e cila argumentoi në një intervistë me Tagesspiegel se bombat atomike të BE-së mund të bëhen “një çështje”. Tashmë, Barley është pak e njohur jashtë Gjermanisë, por ajo është zgjedhja e kancelares për Brukselin – dhe kancelarja, siç dihet, flet e fundit në Gjermani, për të mos u kundërshtuar më.

Prandaj nuk ka gjasa që ajo të mos pasqyrojë mendimet e tij. Por kundërshtari i SPD-së, Manfred Weber, kreu i Partisë Popullore Evropiane, flet gjithashtu për Bild.

“Premtimi më i madh i Evropës është që ne të jetojmë së bashku në paqe. Ne duhet ta ripërtërijmë këtë premtim në këto kohë kthese historike”. Evropa, shtoi ai, duke përfshirë fuqitë bërthamore Francën dhe joanëtare të BE-së, Mbretërinë e Bashkuar, duhet të bëhet “ushtarakisht aq e fortë sa askush nuk dëshiron të konkurrojë me ne”.

Prandaj, arsyeton Weber, BE-ja ka nevojë për një pengesë që përfshin armët bërthamore. Dhe ai i kërkoi Parisit të fliste për këtë.

Fjalimi i Emmanuel Macron në Stokholm më 31 janar rihapi debatin mbi natyrën e parandalimit bërthamor francez: një arsenal i thirrur për të mbrojtur vetëm Francën ose të gjithë Bashkimin Evropian?

Marine Le Pen nga njëra anë akuzoi Macron se dëshironte “ta bënte forcën tonë bërthamore evropiane, çmenduri”, dhe Bastien Lachaud (e majta radikale) nga ana tjetër foli për një “shkëputje totale me doktrinën bërthamore franceze”.

Në bazë të këtyre reagimeve të alarmuara qëndron keqkuptimi i asaj që saktësisht tha Macron, i cili – ndryshe nga sa u raportua fillimisht – nuk njoftoi se donte të vinte të gjithë Evropën nën ombrellën bërthamore franceze dhe aq më pak të ishte gati të dorëzonte kodet e raketave me kokë bërthamore në Bruksel. Interesi në Suedi, Gjermani dhe vende të tjera evropiane për arsenalin bërthamor francez tregon më shumë një domosdoshmëri evropiane, veçanërisht në dritën e deklaratave të Donald Trump, sesa një ndryshim në doktrinën franceze.

Doktrina bërthamore franceze

Çështja e marrëdhënieve midis Francës dhe Evropës në lidhje me arsenalin bërthamor ka ekzistuar gjithmonë, por nuk ka dyshim se ajo ka marrë një dimension tjetër me Brexit – Franca tani është i vetmi vend i BE-së i pajisur me armë bërthamore – dhe kthimi i luftës totale në Evropë pas pushtimit rus të Ukrainës.

Megjithatë, për momentin, doktrina bërthamore franceze mbetet e pandryshuar, siç mund të lexohet në dokumentin specifik të bërë publik nga Ministria e Mbrojtjes, ku renditen karakteristikat e saj:

vetëm mbrojtëse, për të mbrojtur “interesat jetike” të Francës;
– të përhershme dhe të besueshme, nën 300 koka luftarake;
– vetëm strategjike dhe jo taktike (d.m.th. bomba atomike nuk është një armë si të tjerat në fushën e betejës, por shërben si parandaluese);
– sovrane dhe e pavarur, por e projektuar brenda NATO-s dhe përbën “një kontribut të fortë dhe thelbësor për sigurinë të Evropës”.

Pika e parë dhe e katërt kanë të bëjnë drejtpërdrejt me çështjen evropiane. Arsenali bërthamor është thirrur të mbrojë jo territorin francez, por “interesat jetike” të Francës: gjë që sugjeron se Parisi mund të konsiderojë një kërcënim të drejtpërdrejtë ndaj Berlinit ose Romës si një kërcënim për një nga “interesat jetike” të tij. Së fundi, njihet roli i fuqisë bërthamore franceze për “sigurinë e Evropës”.

Ndoshta dëshirohet një sasi e caktuar papërcaktueshmërie: armiqtë e mundshëm duhet të paralajmërohen për aftësinë e Francës për t’iu drejtuar armëve atomike, pa kufijtë e përgjigjes së saj mbrojtëse të kufizuara shumë saktë ose ngushtë.

A do të mjaftonin armët franceze kundër Rusisë?

Megjithatë, ka edhe një pyetje tjetër. A mund të pengojnë armët bërthamore të Francës një fuqi bërthamore superiore si Rusia? Shumë ekspertë gjermanë kanë dyshime.

Sipas Lydia Wachs, e intervistuar nga Süddeutsche Zeitung, Parisi ka vetëm një arsenal relativisht të vogël dhe vështirë se mund të matë dëmin e mundshëm, pasi kryesisht ka armë bërthamore strategjike me rreze të gjatë.

“Supozoni se Rusia sulmon Baltikun me armë konvencionale. Nëse do të ndodhte një përshkallëzim, Parisi do të kishte kryesisht mundësinë, nga pikëpamja bërthamore, të sulmonte qytetet ruse me një raketë të madhe ndërkontinentale”, thotë Wachs.

“Kjo nuk është as proporcionale dhe as e besueshme”.

Pastaj është pyetja e dytë. A do të ndihej Gjermania – apo për këtë çështje e gjithë Evropa – e sigurt nën ombrellën bërthamore të udhëhequr nga Parisi? Duke pasur parasysh atë që ndodhi me Shtetet e Bashkuara, a do të ofronte të njëjtat garanci një ndryshim i qeverisë në Francë, le të themi që Marine Le Pen të merrte pushtetin?

Pastaj është Britania e Madhe. Por sipas njohurive aktuale, edhe Mbretëria e Bashkuar ka pak kapacitet për ta vendosur veten si një fuqi mbrojtëse.

“Britania e Madhe – thotë gjithmonë analisti Liviu Horovitz për Süddeutsche Zeitung – ka më pak opsione se Franca për të kontrolluar një spirale të përshkallëzimit bërthamor: ajo ka vetëm armë bërthamore strategjike në nëndetëse”.

Çfarë duhet bërë?

Sa më shumë afrohet vota amerikane, aq më e ngutshme bëhet çështja. Një plak i madh i politikës gjermane të sigurisë, Wolfgang Ischinger, shkruan në X se “Berlini më në fund duhet të marrë dorën e shtrirë nga Franca” .

Sipas tij, nuk bëhet fjalë për zëvendësimin e mburojës mbrojtëse të Shteteve të Bashkuara dhe NATO-s, “por për forcimin e mundshëm të saj përmes rolit të fuqisë bërthamore evropiane të Francës”.

Si mund të ndodhë kjo, çfarë sakrificash dhe simbolike përfshin kjo – dhe çfarë mendojnë evropianët e tjerë për këtë – mbetet për t’u parë. Por të paktën në Gjermani epoka në të cilën arsenalet bërthamore duhej vetëm të çmontoheshin duket se ka kaluar përfundimisht.

Shkrim nga Mara Gergolet dhe Stefano Montefiori për Corriere Della Sera, përshtatur për Albanian Post