Por zëri i tij mbeti i padëgjuar për një kohë të gjatë. Nuk është për t’u habitur, në fund të fundit.

Izraeli ishte i gjithi në festë. Një popull i dehur nga lumturia pas makthit të asgjësimit.

Brenda një jave, midis 5 dhe 11 qershor 1967, ai u largua nga tmerri se ushtritë arabe mund t’i “hidhnin të gjithë hebrenjtë përsëri në det”, siç kishte zhurmuar retorikisht presidenti egjiptian Nasser në muajt e mëparshëm kur premtoi të fshinte shtetin e lindur në vitin 1948, deri në triumf të plotë.

Leibowitz ishte një filozof, një mendimtar i shkolluar që disa do ta përkufizonin më vonë si “ndërgjegjja morale” e Izraelit.

Por shqetësimet e tij në atë kohë dukeshin vërtet pa vend.

Vetëm në kohën e shpërthimit të Intifadës së Parë, kryengritjes popullore palestineze të vitit 1987, ai do të kishin gjetur dëgjues.

Por tashmë, nuk kishte vend më për pesimizmin realist të profetëve të rrugëtimit fatkeq, madje edhe gjeneralët laikë të entuziazmuar nga momenti flisnin për një “mrekulli”.

Izraelitët kishin humbur më pak se 1 mijë ushtarë, ndërsa të vdekurit e koalicionit arab ishin të paktën 18 mijë, si dhe mijëra të plagosur dhe të burgosur.

Davidi i vogël kishte mposhtur koalicionin e Goliathëve që e donin të vdekur dhe tani, falë “thellësisë së tij strategjike” të re, ai mund t’u ofronte atyre një marrëveshje paqeje në këmbim të tërheqjes së tyre.

Territori izraelit ishte më shumë se trefishuar, me rezultatin që kufijtë që do të mbroheshin ishin përgjysmuar: në jug ishte pushtuar i gjithë Sinai, duke përfshirë Rripin e Gazës; në veri kontrolli i Lartësive të Golanit distancoi ushtrinë siriane nga ujërat e diskutueshme dhe jetësore të burimeve të Jordanit dhe liqenit të Tiberias; dhe mbi të gjitha, Bregu Perëndimor ishte marrë, duke përfshirë të gjithë Jerusalemin lindor me Murin Perëndimor dhe Vendet e tjera të Shenjta.

Dhe kjo kishte ndodhur pa pasur një plan të saktë.

Përkundrazi, deri në fund qeveria Eshkol i kishte kërkuar mbretit Husein të Jordanisë që të mos ndërhynte.

Por ai ishte i kushtëzuar nga propaganda e solidaritetit arab dhe, për më tepër, triumfi dukej i arritshëm.

“Naseri më mashtroi. Ai më bëri të besoja se aeroplanët e gjurmuar në radar në rrugën për në Tel Aviv ishin ata që sulmonin, por ata ishin luftëtarët izraelitë që ktheheshin pasi kishin bombarduar të gjithë forcat ajrore egjiptiane të parkuara në baza”, do të na thoshte ai vetë gjatë një interviste në Aman në fillim të viteve 1990.

Hidhërimi i tradhtisë nga “vëllezërit arabë” mbeti më i dhimbshëm se kurrë.

Duhet nënvizuar se në atë moment politika izraelite e gjeti veten të improvizuar. Nuk kishte një plan të qartë se çfarë duhej të bëhej me territoret e sapo pushtuara dhe popullsinë e tyre.

Në të kaluarën David Ben Gurion kishte thënë se ai nuk donte Bregun Perëndimor pikërisht për të mos prishur strukturën demografike.

Konventat ndërkombëtare dhe OKB-ja ndalonin aneksimin e tokave të pushtuara nga lufta.

Më vonë, qëndrimi izraelit ishte të propagandonte se “tre jo-të” në samitin arab në Khartoum në shtator 1967 – jo paqes, jo njohjes dhe jo negociatave – do ta kishin lënë pushtimin si rrugën e vetme.

Në realitet, më 19 qershor qeveria Eshkol tha se ishte gati për paqe me Egjiptin në këmbim të Sinait (por duke mbajtur Rripin e Gazës) dhe me Sirinë për Golanin.

Sa i përket Bregut Perëndimor, gjërat ishin më të nuancuara.

Më 25 qershor u vendos të aneksohej Jerusalemi lindor dhe t’i propozohej një negociatë mbretit Husein për të mbajtur nën kontroll disa zona të paspecifikuara.

Ndërkohë, politika e “fakteve të kryera” avancoi. U rihapën vendbanimet e kolonëve në Gush Etzion dhe Hebron.

Në Jerusalemin Lindor, marrja e tokave arabe për ndërtimin e lagjeve të reja hebreje ishte e zakonshme.

Në janar 1969, 10 vendbanime ishin inauguruar tashmë në Golan, 2 në Sinai, 5 në Bregun Perëndimor, me perspektivën e hapjes së të rejave së shpejti.

Më vonë Yigal Allon do të paraqiste një plan për aneksimin e Luginës së Jordanit dhe zonave më pak të banuara të “Judesë dhe Samarisë” biblike.

Megjithatë, sërish u ngrit e njëjta çështje, e cila që nga fundi i shekullit të XIX kishte mohuar sloganin e famshëm sionist “tokë pa popull për një popull pa tokë”.

Në të vërtetë, një popullatë lokale ishte atje dhe nuk kishte ndërmend të largohej.

Në vitin 1948, mbi 700 mijë palestinezë ishin dëbuar dhe vetëm 150 mijë u lejuan të bëheshin qytetarë izraelitë.

Pas luftës, 19 vjet më vonë, rreth 250 mijë kishin marrë rrugën e mërgimit, veçanërisht drejt Jordanisë në “bregun lindor”.

Kurse gati 1 milion e 200 mijë kishin qëndruar dhe mes tyre kishte shumë refugjatë të vitit 1948 (sot pasardhësit e tyre në zonat e kontrolluara nga Izraeli janë bërë rreth 2 milion e 200 mijë në Gaza dhe pothuajse 3 milion në Bregun Perëndimor, krahasuar me rreth 9 milionë e 500 mijë qytetarë izraelitë, nga të cilët gati 2 milionë janë arabë).

Pasojat politike, sociale dhe ushtarake të situatës që rezultoi nga Lufta Gjashtë Ditore ishin në thelb dy: konflikti arabo-izraelit u “palestinizua”, në kuptimin që ata tani lindën Organizata për Çlirimin e Palestinës (OÇP) e udhëhequr nga Yasser Arafat dhe formacione të tjera guerile të lidhura me lëvizjet revolucionare socialiste për të udhëhequr luftën.

Ndërkohë në Izrael po rritej plani për aneksimin e territoreve të pushtuara, në mos të gjitha, të paktën një pjesë të mirë të tyre.

Fitorja elektorale në 1977 e partisë nacionaliste Likud të udhëhequr nga Menachem Begin (Partia e Punës kishte mbizotëruar gjithmonë që nga viti 1948, me përjashtim të periudhës së unitetit kombëtar për shkak të luftës së 1967) do të kishte si rezultat politikën e mbështetjes…

Tre vite më vonë, sulmi i befasishëm nga ushtritë egjiptiane dhe siriane e kapi të papërgatitur mbrojtjen izraelite.

Është Lufta e Yom Kipurit të shtatorit 1973.

Tanket egjiptiane kapërcyen përmes linjës Bar-Lev në kanalin e Suezit dhe depërtuan në Sinai.

Në veri, kolonat siriane morën përsëri malin Hermon, pothuajse të gjithë Golanin dhe synuan Tiberinë.

Makthi i asgjësimit fshiu iluzionin e pathyeshmërisë.

Golda Meir për një moment mendoi të përdorë armët bërthamore dhe i kërkoi Dimonës të përgatisë raketat.

Amerikanët bënë një urë ajrore dhe shmangën më të keqen.

Historianët besojnë se pikërisht ajo tronditje përgatiti kushtet për bisedimet për Paqe në Camp David gjashtë vjet më vonë, kur Begin dhe Anwar Sadat shtrënguan duart me bekimin e Jimmy Carter.

Izraeli u tërhoq nga Sinai (por mbajti Gazën) dhe në këmbim Egjipti normalizoi marrëdhëniet.

Ky artikull është pjesa e tretë e një serie që dokumentojnë rindërtimin e historisë së Shtetit të Izraelit dhe luftërat që kanë shënuar historinë e tij, nga ajo e pavarësisë e deri më sot.

Autori: Lorenzo Cremonesi