Në një intervistë për Shërbimin gjeorgjian të Radios Evropa e Lirë, Gerard Biard, kryeredaktor i revistës satirike franceze Charlie Hebdo, flet për vështirësitë e krijimit të satirës në kohë lufte, veçmas në peizazhin e dëmtuar mediatik të Rusisë.

Pasi revista Charlie Hebdo u sulmua nga persona të armatosur më 2015, ku mbetën të vdekur 12 persona dhe 11 u plagosën, Biard tha se i kupton më mirë se të tjerët rreziqet e mëdha që vijnë me publikimin e materialeve, që disa i konsiderojnë problematike.

Ekstremistët islamikë që kryen sulmin më 2015 thanë se ata vepruan në hakmarrje ndaj publikimit të karikaturat që tallnin Profetin Muhamed. Dhe me rritjen e rrjeteve sociale, Biard tha se rreziqet janë shtuar, duke i bërë shënjestër të gjithë, jo vetëm gazetarët dhe aktivistët.

Radio Evropa e Lirë: Cili është mendimi juaj dhe i Charlie Hebdo për luftën në Ukrainë edhe arkitektin e saj kryesor, presidentin rus, Vladimir Putin?

Gerard Biard: Natyrisht, ne qëndrojmë me popullin e Ukrainës. Frika kryesore me luftën është se ajo mund të çojë në një Luftë të Tretë Botërore. Por, unë mendoj se Lufta e Tretë Botërore veçse ka filluar. Ajo është një luftë mes shteteve me vlera, sisteme dhe institucione demokratike dhe shteteve që nuk i kanë këto vlera. Nuk bëhet fjalë vetëm për Rusinë, është edhe Kina, Irani dhe disa shtete edhe në Evropë, sikurse Turqia. Shtetet që nuk kanë kulturë të demokracisë. Problemi kryesor sa i përket Rusisë – dhe i njëjti problem është edhe me Kinën – është se nuk ka kulturë të demokracisë, nuk ka bazë për këtë. Dhe lufta është e lehtë për diktatorët… Për shembull, [ish-presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald] Trump tentoi që të bënte një grusht-shtet. Ai tentoi të qëndronte në pushtet, dhe siç e dimë, dështoi… Sepse në SHBA ju keni kulturë të demokracisë, keni institucione, keni diçka që duhet të mbroni. Por, këto gjëra nuk janë në Rusi. Ky shtet kurrë nuk ka qenë demokratik. I njëjti fakt vlen për Kinën…. Si mund të shisni demokracinë në një shtet që nuk është i interesuar që ta blejë atë?

A mund të na tregoni se si është ta shohësh luftën në prizmin e satirës politike?

Gerard Biard: Problemi që keni kur e shikoni luftën përmes satirës është se duhet të përballeni me vdekjen e civilëve, dhe kjo është një prej tabuve më të mëdha. Duhet të jeni shumë precizë, shumë të saktë se cili është mesazhi juaj, pasi që satira zakonisht është e hapur për shumë interpretime. Duhet të zgjidhni me shumë kujdes mënyrën se si ta trajtoni çështjen. Sa i përket luftës në Ukrainë, nëse shikoni karikaturat që kemi publikuar, në shumicën e kohës ne e përdorim luftën në Ukrainë për t’u përballur edhe me realitetet politike në Francë. Për shembull, unë tani po e shikoj këtë karikaturë që ne kemi bërë disa javë më parë, para mbajtjes së zgjedhjeve franceze: Në të është Putini duke luajtur me dron, por ky nuk është një dron i zakonshëm, ai ka fytyrën e [lideres të së djathtës ekstreme në Francë, Marine] Le Pen dhe në të shkruhet: “Droni i Putinit. A mund të fitojë?”… Dhe po ashtu ne kemi disa karikatura në të cilat është trajtuar karakteri i Putinit. Me figurën e Putinit është e lehtë të bëhen karikatura sepse ai është diktator dhe diktatorët janë personazhet më të lehta për një karikaturist. Por, nuk ke aq shumë siguri nëse i portretizon të njëjtit. Por, për të mirë apo për të keq, ne jemi mësuar që të kërcënohemi, jo vetëm nga diktatorët, por nga pothuajse të gjithë në rrjetet sociale. Dhe në ditët e sotme, jo vetëm karikaturistët mund të kërcënohen, por kushdo.

Nga shumë karikatura që Charlie Hebdo ka bërë për Putinin, cila është e preferuara juaj dhe cila e portretizon atë më së miri?

Gerard Biard: Është një në të cilën ai është portretizuar si gorillë. Nuk keni nevojë që ta shpjegoni këtë karikaturë. Mënyra se si Putini është paraqitur si gorillë me organe gjenitale shumë, shumë të vogla, mbi butonin e kuq bërthamor. Sapo ta shikoni këtë karikaturë e kuptoni menjëherë se bëhet fjalë për Putinin.

Kur jemi te presidentët, le të flasim pak për presidentin tuaj, Emmanuel Macron. Shumë janë habitur me këmbënguljen e tij që të vazhdojë bisedat telefonike me Putinin, pavarësisht se Putin nuk ka shfaqur asnjë shenjë se dëshiron të bashkëpunojë. Plus, ka deklarata nga Macroni, të tilla si “nuk duhet ta poshtërojmë Rusinë apo Putinin”. Çfarë mendoni për qëndrimin e Macronit?

Gerard Biard: Kjo ka shumë të bëjë me mënyrën se si qëndron Macroni në aspektin politik. Objektivi i tij kryesor është që të udhëheqë. Sigurisht, ai tentoi, por dështoi sepse nuk është kaq e thjeshtë. Ai tentoi të udhëhiqte “veprimin evropian” sa i përket luftës në Ukrainë. Ai tentoi që të ishte bashkëbiseduesi kryesor i Putinit në Evropë, por problemi është se Macron nuk e kuptoi se Putin nuk do diçka të tillë. Dhe ai nuk është i vetmi që u përpoq. Ka qenë edhe [ish-presidenti i Francës, Nicolas] Sarkozy i cili më 2008, kur Putini sulmoi Gjeorgjinë, shkoi në Moskë, në Kremlin. Ne nuk e dinim se çfarë i tha Putinit, por duke studiuar fytyrën e tij në fund të takimit, ne e kuptuam se si u përgjigj Putini. Ai i tha “shko në djall”. Ky është e vetmja përgjigje që Putin di: “Shko në djall. Unë bëj çfarë të dua”. Ndoshta në fjalë të tjera, por ai i tha edhe Macronit “shko në djall”.

Nëse mund të bëjmë një pyetje filozofike lidhur me të drejtën për të tallur dikë, që është pjesë përbërëse e licencës artistike. Sa simbolike apo ironike është që në Rusi nuk ka mbetur asnjë media satirike?

Gerard Biard: Edhe në kohën sovjetike ka pasur publikime satirike. Putin është një autokrat i vërtet. Bashkimi Sovjetik ishte një sistem. Aty kishit shumë njerëz, por me Putinin, ju keni vetëm një person i cili dëshiron të kontrollojë gjithçka. Ai nuk toleron kundërshtime apo kritika. Asgjë. Ai ka arritur që të heshtë të gjitha kritikat. Njerëzit ende mund të bëjnë kritika, por përfundojnë në burg, apo vdesin. Ky është problemi kryesor me Putinin.

Na kujtohet kur zëdhënësi i Kremlinit kritikoi Charlie Hebdon për karikaturën e vitit 2015 që kishte të bënte me rrëzimin e avionit rus në Egjipt, ngjarje në të cilën u vranë 224 persona. A ishte vdekja e civilëve një temë e ndjeshme në atë kohë? A nuk ishte ironike që karikatura juaj u quajt “sakrilegjike” dhe “blasfemike” kur shohim tani se çfarë po bën Rusia në Ukrainë?

Gerard Biard: Po, nëse flasim në përgjithësi vdekja e civilëve është një prej tabuve kryesore. Sa i përket Ukrainës, Putin nuk ka asnjë problem [me njerëzit e vdekur], nuk ka tabu. Sa i përket akuzave për “sakrilegj” dhe “blasfemi”, në këto kohë me mediat sociale çdo fjalë mund të jetë blasfemi…. Në ditët e sotme është e vështirë të jesh karikaturist apo artist satirik. Nuk mund të jesh artist satirik në Facebook. Është e pamundur.