Komuna e Prishtinës ka shpallur një tender për menaxhimin e mbeturinave për një periudhë prej tri vitesh, në vlerë 16.5 milionë euro, i ndarë në 6 lote. Sipas kritereve të vendosura në dosjen e tenderit, janë vërejtur disa specifika teknike që mund të kufizojnë konkurrencën, duke përfshirë përcaktimet për llojin e kamionëve dhe kërkesat për të siguruar që vetëm një operator të fitojë çdo lot. Ky tender është shpallur, ndonëse Ndërmarrja Komunale “Pastrimi”, në të cilën është aksionare Kuvendi Komunës së Prishtinës, tashmë merret me menaxhimin e mbeturinave. Ky vendim ka shkaktuar reagime të forta nga ana e kompanisë, e cila argumenton se kriteret e vendosura janë të kufizuara dhe do të pamundësojnë pjesëmarrjen e saj.

Demokracia.com ka bërë një analizë të detajuar të kritereve të tenderit dhe sipas kësaj analize, duket se është shumë e vështirë që Ndërmarrja “Pastrimi” të konkurrojë si operator i vetëm për këtë tender, veçanërisht për shkak të kërkesave të përcaktuara për kamionët që nuk i posedon kompania. Edhe kompania “Pastrimi” ka konfirmuar se specifikimet teknike e kufizojnë mundësinë për të konkurruar, duke përfshirë kërkesat për llojin e kamionëve dhe disa kushte që favorizojnë një operator të vetëm për çdo lot.

Sipas “Pastrimit”, këto specifika teknike kanë krijuar një pengesë serioze për konkurrencën e drejtë dhe mund të çojnë në një rritje të çmimeve për qytetarët, pasi do të shpërbëjnë mundësinë për operatorët e tjerë që mund të ofrojnë shërbime efikase dhe më të përballueshme.

“Ju njoftojmë që ne ende nuk kemi arritur të analizojmë të gjitha pikat e shpalluara sipas specifikacioneve të cilat janë përcaktuar nga Komuna e Prishtinës, mirëpo në shikim të parë janë vërejtur qartë që ekzistojnë specifika teknike, të cilat e kufizojnë tregun dhe konkurrueshmërinë si në aspektin e përcaktimeve të llojit të kamionëve, ashtu edhe në ndalesat që kanë bërë për secilin lot të fitojë vetëm një operator, kushte këto në një formë apo tjetrën neve si kompani publike na pamundësojnë të aplikojmë në këto lote”, thekson kompania “Pastrimi” për Demokracia.com.

Përllogaritjet e kritereve teknike në tenderët për kamionë dhe ndikimi i tyre në mundësitë e konkurrencës së hapur

Në këtë pjesë, analizohen më tej specifikimet teknike për kamionët dhe ndikimi i tyre mbi mundësitë e konkurrencës së hapur që janë vedosur në Dosjen e Tenderit. Kriteret teknike janë thelbësore për të siguruar performancë dhe standarde të larta, por ato mund të favorizojnë operatorët që kanë mundësi të investojnë në pajisje të shtrenjta, duke përjashtuar operatorët më të vegjël që mund të ofrojnë shërbime më të lira.

Në kuadër të tenderëve për furnizimin e kamionëve të shërbimeve komunale, kriteret teknike luajnë një rol të rëndësishëm për të siguruar që ofertuesit të plotësojnë kërkesat përkatëse të kapaciteteve, sigurisë dhe standardeve mjedisore. Megjithatë, ndonëse këto kërkesa mund të jenë të domosdoshme për cilësinë e shërbimit, ato mund të krijojnë kufizime për konkurrencën dhe mund të favorizojnë operatorë të caktuar, duke ndikuar në mënyrë negative në transparencën dhe konkurrencën e drejtë.

Argumentet për kriteret teknike:

Kriteret e peshës bartëse dhe lloji i kamionëve

Peshat bartëse të kamionëve janë përcaktuar për çdo njësi të tenderit, të cilat variojnë nga ≤5000 kg deri në 12000-16000 kg. Këto specifika, për të siguruar performancën dhe qëndrueshmërinë e kamionëve janë të domosdoshme, por ato mund të ndalin pjesëmarrjen e operatorëve që ofrojnë modelet e tjera më të lehta ose më të avancuara që nuk përfshijnë këto kategori të përcaktuara. Disa kompani që operojnë në fushën e transportit të mbeturinave mund të kenë kamionë më të specializuar dhe të përshtatur për kushte të ndryshme, por që ndoshta nuk i plotësojnë këto kufizime të peshës.

Për të mundësuar një konkurrencë më të hapur dhe gjithëpërfshirëse, ky kriter i peshës bartëse mund të riformulohet në një mënyrë që të lejojë fleksibilitet, duke siguruar ende performancën dhe sigurinë e kamionëve. Ja disa mundësi për të përmirësuar këtë kriter: Përfshirja e një game më të gjerë të peshave: Në vend që të përcaktohet një diapazon i ngushtë i peshës (p.sh., ≤5000 kg deri në 12000-16000 kg), mund të hapet mundësia për kamionë që kanë pesha më të ulëta ose më të larta, por që janë ende të përshtatshëm për përdorimin e kërkuar. Kjo mund të mundësojë që operatorët të ofrojnë modele të tjera inovative ose më të specializuara që mund të mos përmbushin kufizimet ekzistuese, por që janë të përshtatshme për detyrat e kërkuara.

Kriteret mund të fokusohen më shumë në kapacitetet teknike dhe funksionale të kamionëve, duke përfshirë aftësitë për të operuar në kushte të ndryshme, kapacitetin për mbushje dhe shkarkim të mbeturinave, si dhe efikasitetin në konsumimin e karburantit, në vend të thjesht përcaktimit të një peshe të caktuar. Kjo mund të lejojë që operatorët të ofrojnë modelet më të avancuara që i përshtaten më mirë kërkesave teknike, pavarësisht nga pesha e kamionit. Në vend që të ketë një kufizim të drejtpërdrejtë për një gamë të caktuar peshe, mund të përfshihet mundësia për një vlerësim të personalizuar për secilin ofertues, bazuar në teknologjinë dhe mundësitë që ofron. Kjo mund të përfshijë, për shembull, mundësinë për t’u ofruar pikë shtesë atyre që ofrojnë kamionë më të avancuar në aspektin e efikasitetit të karburantit ose atyre që janë të pajisur me sisteme të avancuara të sigurisë, pavarësisht nga pesha e kamionit. Përfundimisht, ky kriter mund të përmirësohet për të siguruar një hapsirë më të gjerë mundësish për konkurrencën, duke lejuar operatorët të ofrojnë teknologji më të avancuar dhe modele që janë të përshtatshme për nevojat e ndryshme, pa u kufizuar vetëm nga pesha e kamionit.

Standardet e emisioneve të gazrave

Përsa i përket standardeve të emetimit të gazrave, kriteret kërkojnë kamionë me një nivel emetimi Euro 6 ose më të avancuar, në disa prej loteve. Edhe pse këto kërkesa janë të domosdoshme për të ruajtur mjedisin dhe për të respektuar rregullat mjedisore evropiane, ato mund të përjashtojnë shumë operatorë që kanë kamionë me teknologji më të vjetër (p.sh. Euro 5), të cilët mund të ofrojnë çmime më të ulëta dhe mund të jenë më të përshtatshëm për buxhetet më të vogla të disa komunave. Kjo kërkesë mund të kufizojë konkurrencën, pasi shumë operatorë të rinj ose ata që kanë flota të vjetra mund të jenë të paaftë të konkurrojnë për shkak të investimeve të larta për të azhurnuar teknologjinë.

Për të siguruar që kërkesa për standardet e emetimit të gazrave të jetë më gjithëpërfshirëse dhe të lejojë konkurrencë më të hapur, mund të përmirësohet si në vijim: Kriteri mund të përfshijë një gamë më të gjerë standardesh të emetimit, si p.sh., Euro 5 dhe Euro 4, duke krijuar mundësi për operatorët që kanë flota pak më të vjetra për të konkurruar, por që mund të investojnë në përmirësimin e teknologjisë së tyre përmes një periudhe kaluese. Ky mund të ishte një mundësi për të ofruar mundësi konkurrimi edhe për ata që nuk kanë mundësi të investojnë menjëherë në kamionë me teknologji më të avancuar. Përcaktimi i një periudhe kaluese, gjatë së cilës operatorët që ofrojnë kamionë me nivel emetimi Euro 5 mund të përshtaten me kërkesat e Euro 4 (ose më të avancuar), do të mundësojë që ata të konkurrojnë pa pasur nevojë të bëjnë investime të menjëhershme dhe të larta. Ky ndryshim mund të ndihmojë operatorët që janë në faza të ndryshme të zhvillimit të flotës së tyre. Ky kriter mund të përmirësohet për të siguruar konkurrencë të drejtë dhe për të inkurajuar rinovimin e flotës pa përjashtuar operatorët me kamionë më të vjetër që mund të kenë çmime më të ulëta. Duke përfshirë mundësi fleksibile, si periudha kaluese ose mundësi financimi, mund të krijohet një balancë mes kërkesave mjedisore dhe mundësive për të ofruar shërbime efikase dhe të përballueshme. Psh, kompania “Pastrimi” nuk e plotëson këtë kriter.

Kërkesat për pajisjet dhe elementët funksionalë

Në çdo lot specifikohet se kamionët duhet të kenë të gjitha pajisjet dhe elementët e nevojshëm funksionalë, pa defekte. Kjo kërkesë është e drejtpërdrejtë dhe siguron që kamionët të jenë të gatshëm për operim, por mund të krijojë një barrierë për ata që ofrojnë kamionë të rinj, por që mund të kenë ndryshime të vogla nga specifikimet e kërkuara, siç mund të jenë diferencat në llojin e pajisjeve të instaluara. Kjo mund të favorizojë prodhuesit e kamionëve të cilët ofrojnë modele të standardizuara që mund të plotësojnë të gjitha kërkesat, por mund të jetë shumë kufizuese për ata që ofrojnë produkte më të personalizuara ose më inovative.

Për të rregulluar këtë kërkesë dhe për ta bërë më gjithëpërfshirëse, mund të përdoren fjalitë p.sh: Çdo lot specifikon që kamionët duhet të kenë të gjitha pajisjet dhe elementët e nevojshëm funksionalë, pa defekte, për të siguruar gatishmërinë për operim. Megjithatë, kjo kërkesë mund të krijojë barriera për operatorët që ofrojnë kamionë të rinj, të cilët mund të kenë disa ndryshime të vogla nga specifikimet e kërkuara, si p.sh. lloji i pajisjeve të instaluara. Për këtë arsye, mund të rishikohet për të mundësuar pranimin e kamionëve me pajisje alternative ose inovative që plotësojnë funksionalitetet e kërkuara, por që mund të kenë përbërës më të avancuar ose personalizuar. Ky ndryshim mund të ndihmojë në rritjen e konkurrencës, duke iu dhënë mundësi edhe prodhuesve që ofrojnë modele më të specializuara ose të përshtatura për kushte të ndryshme operimi. Kjo formulë ofron më shumë fleksibilitet dhe inkurajon pjesëmarrjen e operatorëve që mund të ofrojnë teknologji më të avancuar ose më të përshtatur, pa i kufizuar ata për specifikimet e ngushta të pajisjeve standarde.

Specifikimet për struktura kompaktues

Një tjetër kërkesë specifike është që struktura kompaktues e mbeturinave të jetë në gjendje të rregullt teknike dhe funksionale, pa defekte. Kjo mund të krijojë vështirësi për ata që kanë kamionë me sisteme më të avancuara të kompresimit të mbeturinave, por që nuk janë të pajisur me disa mekanizma të tjerë që kërkohen, si për shembull mekanizmi për hapjen e kapakut 1.1. Këto lloje të specifikimeve mund të kufizojnë konkurrencën, pasi operatorët që kanë kamionë të standardizuar dhe që janë të pajisur me teknologji më të avancuar mund të jenë të favorizuar.

Dritat reflektuese dhe siguria e punëtorëve

Kërkesat për drita reflektuese ngjyrë portokalli dhe dritë mbrapa për punëtorë janë të rëndësishme për sigurinë, por ato mund të krijojnë një tjetër kufizim për operatorët që ofrojnë kamionë të cilët ndoshta nuk janë të pajisur me këto teknologji të sigurisë. Për shumë kompani, investimi në këto pajisje shtesë mund të rrisë kostot e ofertave dhe të bëjë të pamundur pjesëmarrjen në tender për ata që operojnë me një buxhet të kufizuar.

Kriteret teknike të përfshira në tenderët për kamionët për shërbimet komunale ofrojnë një shumëllojshmëri kërkesash për kapacitetet, sigurinë dhe mjedisin, të cilat janë të domosdoshme për të siguruar efikasitetin dhe qëndrueshmërinë e operacioneve. Megjithatë, disa nga këto kritere mund të krijojnë kufizime për operatorët që mund të ofrojnë produkte më të avancuara, por që nuk përputhen me specifikimet e ngurta të tenderit. Kjo mund të çojë në një konkurrencë të kufizuar dhe të favorizuar për disa kompani, duke e bërë të vështirë që operatorët më të vegjël ose ata që kanë teknologji më të vjetër të mund të garojnë në mënyrë të barabartë. Për të siguruar një konkurrencë të drejtë dhe gjithëpërfshirëse, mund të jetë e nevojshme që disa nga këto kritere të rishikohen dhe të përshtaten për të mundësuar një pjesëmarrje më të gjerë dhe mundësi të barabarta për të gjithë operatorët.

Kapacitet ekonomike dhe financiare

Tek kapacitetet ekonomike dhe financiare është vendosur një kriter “Menaxher i projektit inxhinier i mjedisit (bachelor)”.

Kriteri për menaxherin e projektit me arsimim specifik është i zakonshëm dhe i justifikueshëm për projekte që kërkojnë njohuri teknike dhe profesionale. Megjithatë, kërkesa vetëm për një diplomë bachelor mund të jetë kufizuese për operatorët që kanë staf të kualifikuar, por jo domosdoshmërisht me këtë profil specifik. Pyetje për shqyrtim do të mund të ishte: A është kjo kërkesë domosdoshmërisht e nevojshme për këtë projekt apo mund të zgjerohet, duke përfshirë profesionistë me përvojë ekuivalente?

Tek kriteret ekonomikë dhe financiarë, po ashtu është kërkuar që “2. Kërkesat teknike për kamionët e mbeturinave me sistemin identifikues RFID dhe integrim me software C-Trace ose të ngjashëm”.

Termi ‘ose të ngjashme” e hapë pak konkurrencën, por ky kriter në vetvete, si i tillë, mund të jetë shumë kufizues dhe të favorizojë operatorë që tashmë kanë këtë pajisje ose akses në të.

Kërkesa për një software specifik, edhe pse lejohet një alternativë “të ngjashme”, mund të perceptohet si pengesë artificiale ndaj operatorëve që përdorin teknologji të tjera të avancuara, por jo identike.

Kufizimi i operatorëve për të fituar vetëm një lot

Kjo mund të ketë për qëllim shpërndarjen e punës dhe sigurimin e angazhimit të disa operatorëve, por njëkohësisht kufizon konkurrencën dhe potencialisht rrit kostot e projektit. Një operator që mund të ofrojë zgjidhje më të mira për disa lote, nuk do të mund të konkurrojë lirshëm. A është ky kufizim i nevojshëm për t’i arritur objektivat e projektit apo mund të rishikohet për të lejuar konkurrencë më të hapur? Në asnjë variant kompania “Pastrimi” nuk do të mund të fitonte dy ose më shumë lote në një konkurrencë të tillë.

Kriteret e përcaktuara kanë disa elemente që mund të interpretohen si kufizuese dhe potencialisht problematike për garantimin e konkurrencës së drejtë. Nëse këto kritere nuk janë thelbësore për realizimin e projektit, ato mund të rishikohen për të siguruar gjithëpërfshirje dhe qasje të barabartë për të gjithë operatorët ekonomikë.

Vendosja e kritereve të rrepta për llojin e kamionëve, standardet e emetimit të gazrave dhe ndarjen e loteve në mënyrë që vetëm një operator të mund të fitojë secilin lot, jo vetëm që kufizon pjesëmarrjen e operatorëve potencialë, por edhe vështirëson përfshirjen e ndërmarrjes publike “Pastrimi”.

Në një tender që synon ofrimin e shërbimeve efikase për qytetarët, një qasje më fleksibile dhe gjithëpërfshirëse është thelbësore për të siguruar transparencë dhe drejtësi në procesin e prokurimit.

Ky tender është në fazën, ku kompanitë e interesuara janë duke shikuar kriteret e vendosura aty dhe akoma asnjëra prej tyre nuk ka kërkuar sqarime nga Komuna e Prishtinës lidhur me ndonjë kriter. /Demokracia.com/