Maximiljana Barančić është profesoreshë, shkrimtare dhe studiuese e gjuhës e cila jeton dhe vepron në Zarë të Kroacisë, e cila ka botuar “Fjalorin Kroatisht-Arbënisht të shoqëruar me gramatikë”.
Puna e dedikuar e saj dhe rëndësia e madhe e këtij botimi është vlerësuar me Çmimin e Qytetit të Zarës: “Gardiane e identitetit gjuhësor, historik dhe kulturor të Arbanasit (qytezës arbëneshe në Zarë)”.
Maksimiljana Barančić është mes tjerash edhe anëtare e Këshillit Koordinator të Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, është pedagoge e njohur e anglishtes dhe e rusishtes në Universitetin e Zarës
Në intervistë për Demokracia.com, Maximiljana tregon më shumë se si filloi procesi i realizimit të këtij fjalori, motivimin për të nisur këtë punë të madhe dhe rëndësinë që ka ky fjalor për gjuhën në përgjithsi.
Demokracia.com: Fjalori Arbënisht – Kroatisht me Gramatikë është një prej veprave të rralla dhe shumë të rëndësishme për komunitetin shqiptar në Kroaci dhe jo vetëm, na trego më shumë për procesin e realizimit të këtij projekti.
Maximiljana Barančić: Procesi i shkrimit të Fjalorit tim Arbënisht-Kroatisht me Gramatikë filloi shumë vite më parë. Para kësaj unë shkrova një Libër mësimi me fjalor dhe CD i cili u botua 4 vjet më parë.
Ndërkohë kam mbajtur një kurs për njerëzit nga Arbanasi gjithë ai interesim që pash tek njerëzit që donin të mësojnë gjuhën tonë arbnisht, nevoja për të shkruar një fjalor kroatisht-arbnisht dhe pas kësaj fjalori arbnisht-kroatisht u bë i nevojshëm.
Kishte vetëm një Fjalor të së Folurës të Arbneshve të Zarës të shkruar nga dr. Kruno Krstić në 1987, por ky fjalor përbëhej nga shumë fjalë që jo vetëm unë, por prindërit dhe gjyshërit e mi nuk i përdorën kurrë.
Përveç kësaj, ky fjalorë ishte shkruar në ortografi shqiptare. Në shkrimin e të dy fjalorëve kam përdorur sistemin grafik latin kroat me përjashtim të disa tingujve që nuk janë të pranishëm në gjuhën kroate në mënyrë që të afrojë të folurën arbënisht me këdo që është i interesuar.
Fjalori është rezultat i mbledhjes së vazhdueshme të materialit në hulumtimet në terren midis folësve të arbnishtes në Zarë dhe regjistron të gjitha tiparet e rëndësishme të fjalimit të sotëm, por edhe ato që janë zhdukur nga përdorimi ose përdoren më rrallë.
Fjalori përmban një numër të madh fjalësh të huazuara nga italishtja dhe kroatishtja sepse gjuha si e tillë nuk mund të mbijetonte pa institucionet e saj mbrojtëse (shkolla, kisha, administrata, folklori më i gjerë etj.), pasi ishte vazhdimisht “nën çatinë” e gjuhëve të bashkësive të shumta.
Në shkrimin e Fjalorit Arbanasi-Kroat kam përdorur materiale nga disertacioni im i doktoraturës ”Lexis of Zadar Arbanasi Speech as Reflection of Languages in Contact ”, My Coursebook ëith glossary, Croatian-Arbanasi Dictionary with Grammar dhe Fjalori i dr.Kruno Krstiqit.
Demokracia.com: Sa ka zgjatur procesi i realizimit të këtij projekti?
Maximiljana Barančić: Procesi i shkrimit zgjati rreth dy vjet me kontroll të vazhdueshëm nga shumë folës amtare të Arbanasit në situata të ndryshme të përditshme, pjesëmarrës të kurseve të të gjitha moshave dhe anëtarë të Shoqatës Kulturore dhe Artistike ” Vicko Zmajević ” Zadar-Arbanasi, presidenti i së cilës kam qenë për 6 vjet deri më tani.
Me këtë fjalor të folurit arbanasi mund të studiohet dhe mësohet më mirë në të gjitha nivelet, dhe leksiku arbanasi duket se është më i arritshëm për shpjegimet në kroatisht.
Demokracia.com: Cila është rëndësia e këtij fjalori?
Maximiljana Barančić: Fjalimi ynë arbanasi është një pasuri e madhe kulturore jomateriale e Kroacisë, ajo ruan në masë të madhe gjendjen e së kaluarës dhe ne jemi të detyruar ta ushqejmë dhe ruajmë atë në mënyrë sa më efektive, dhe fjalori arbanasi-kroatisht është domosdoshmërisht një ndihmë për ruajtjen e traditës gjuhe. Mënyra më e mirë për ta ruajtur atë është nëse ndihmojmë në mënyrë efektive brezat e mesëm dhe të rinj të Arbanasi që të njihen më mirë me këtë fjalim dhe ta përdorin atë në formën e tij tradicionale./Demokracia.com
