Një analizë e shkruar nga Mattew Kroenig, zëvendësdrejtor i Qendrës për Strategji dhe Siguri në “Atlantic Council”, paralajmëron se bota po futet në një fazë të re konfliktesh të fuqive të mëdha. Ai thotë se për dekada të tëra, teoria e marrëdhënieve ndërkombëtare dha arsye për optimizëm se fuqitë e mëdha, përveç konfliktit të armatosur, mund të gëzonin edhe marrëdhënie bashkëpunuese dhe të zgjidhnin mosmarrëveshjet e tyre. E, teksa jetojmë në një botë shumëpolare, me një superfuqi si SHBA-ja, por edhe me një superfuqi ekonomike dhe ushtarake, si Kina e me një Rusi agresive dhe fuqi bërthamore, fronti i një lufte të rrezikshme të ndarë në pole duket i pashmangshëm dhe jopaqësor. Një luftë me tre fronte, sipas analizës së Kroenig, nuk përjashtohet, transmeton Demokracia.com.
Teoritë realiste të marrëdhënieve ndërkombëtare përqendrohen te pushteti dhe, për dekada të tëra, pohuan se bota bipolare e Luftës së Ftohtë dhe bota unipolare e pas Luftës së Ftohtë e dominuar nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës ishin sisteme relativisht të thjeshta që nuk priren për luftëra të llogaritjes së gabuar. Ato gjithashtu konsideruan se armët bërthamore rritën koston e konfliktit dhe e bënë luftën midis fuqive të mëdha të paimagjinueshme.
Në të njëjtën kohë, studiuesit konstruktivë shpjeguan sesi idetë, normat dhe identitetet e reja e kanë transformuar politikën ndërkombëtare në një drejtim më pozitiv. Në të kaluarën, pirateria, skllavëria, tortura dhe luftërat e agresionit ishin praktika të zakonshme. Megjithatë, me kalimin e viteve, forcimi i normave dhe i tabuve të të drejtave të njeriut kundër përdorimit të armëve të shkatërrimit në masë vendosi parmakë për konfliktin ndërkombëtar.
Kroenig argumenton se, fatkeqësisht, pothuajse të gjitha këto forca qetësuese duket se po zbërthehen para syve tanë. Forcat kryesore lëvizëse të politikës ndërkombëtare, sipas teorisë së marrëdhënieve ndërkombëtare, sugjerojnë se Lufta e re e Ftohtë midis Shteteve të Bashkuara, Kinës dhe Rusisë nuk ka gjasa të jetë paqësore.
Le të fillojmë me politikën e pushtetit. Ne po hyjmë në një botë më shumëpolare. Sigurisht, Shtetet e Bashkuara janë ende fuqia kryesore në botë, sipas pothuajse të gjitha masave objektive, por Kina është ngritur për të zënë një pozitë të fortë të vendit të dytë në fuqinë ushtarake dhe ekonomike. Evropa është një superfuqi ekonomike dhe rregullatore më vete. Një Rusi më agresive mban rezervat më të mëdha të armëve bërthamore në Tokë. Dhe fuqitë e mëdha në botën në zhvillim, siç janë India, Indonezia, Afrika e Jugut dhe Brazili, po zgjedhin një rrugë të tretë, shkruan zëvendësdrejtor i Qendrës për Strategji dhe Siguri në “Atlantic Council”, transmeton Demokracia.com.
Realistët argumentojnë se sistemet multipolare janë të paqëndrueshme dhe të prira ndaj luftërave të mëdha të llogaritjeve të gabuara. Lufta e Parë Botërore është një shembull klasik i kësaj përllogaritjeje.
Sistemet multipolare janë pjesërisht të paqëndrueshme, sepse çdo vend duhet të shqetësohet për kundërshtarë të shumtë të mundshëm. Në të vërtetë, aktualisht, Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së shqetësohet për konflikte të mundshme të njëkohshme me Rusinë në Evropë dhe Kinën në Indo-Paqësorin. Për më tepër, presidenti i SHBA-së, Joe Biden, ka deklaruar se përdorimi i forcës ushtarake mbetet në tryezë si mjeti i fundit për t’u marrë me programin bërthamor të Iranit. Një luftë me tre fronte nuk përjashtohet.
Luftërat e llogaritjes së gabuar shpesh rezultojnë kur shtetet nënvlerësojnë kundërshtarin e tyre. Shtetet dyshojnë në fuqinë ose vendosmërinë e kundërshtarit të tyre për të luftuar, kështu që i testojnë ata. Ndonjëherë, armiku nxjerr blof dhe sfida shpërblehet. Megjithatë, nëse armiku është i vendosur të mbrojë interesat e tij, mund të rezultojë një luftë e madhe. Presidenti rus, Vladimir Putin, ka të ngjarë të ketë llogaritur gabim në nisjen e një pushtimi të Ukrainës, duke supozuar gabimisht se lufta do të ishte e lehtë. Disa studiues realistë paralajmëruan për disa kohë se një pushtim rus i Ukrainës po vinte dhe ekziston ende mundësia që lufta në Ukrainë të mund të shpërndahej përtej kufijve të NATO-s, duke e kthyer këtë konflikt në një zjarr të drejtpërdrejtë SHBA-Rusi, shkruan Foreign Policy, transmeton Demokracia.com.
Përveç kësaj, ekziston rreziku që presidenti kinez, Xi Jinping, mund të bëjë llogaritjen e gabuar mbi Tajvanin. Politika konfuze e “paqartësisë strategjike” e Uashingtonit nëse do të mbronte ishullin vetëm sa shton paqëndrueshmërinë. Biden ka thënë se do të mbronte Tajvanin, por Shtëpia e Bardhë e kundërshtoi atë. Shumë udhëheqës janë të hutuar, duke përfshirë ndoshta Xi. Ai mund të besojë gabimisht se mund të shpëtojë me një sulm ndaj Tajvanit vetëm që Shtetet e Bashkuara të ndërhyjnë me dhunë për ta ndaluar atë.
Për më tepër, pasi disa presidentë të SHBA-së kanë kërcënuar “të gjitha opsionet në tryezë” për programin bërthamor iranian dhe pa e mbështetur atë në asnjë mënyrë, Teherani mund të supozojë se mund të bëjë një goditje ‘me bombën’ pa një përgjigje të SHBA-së. Nëse Irani gabon kur dyshon për vendosmërinë e Bidenit, atëherë mund të rezultojë lufta.
Sistemet e tyre autokratike jofunksionale e bëjnë të pamundur që Pekini ose Moska të uzurpojnë udhëheqjen globale nga Shtetet e Bashkuara së shpejti, por një vështrim më i afërt i të dhënave historike tregon se sfiduesit ndonjëherë fillojnë luftëra agresioni kur ambiciet e tyre të shtrira pengohen. Ashtu siç bëri Gjermania në Luftën e Parë Botërore dhe Japonia në Luftën e Dytë Botërore, Rusia mund të sulmojë për të rikthyer rënien e saj.
Disa njerëz mund të argumentojnë se parandalimi bërthamor do të vazhdojë të funksionojë, por teknologjia ushtarake po ndryshon. Bota po përjeton një “revolucion të katërt industrial” pasi teknologjitë e reja – të tilla si inteligjenca artificiale, llogaritja kuantike dhe komunikimet, prodhimi i aditivëve, robotika, raketat hipersonike, energjia e drejtuar dhe të tjera premtojnë të transformojnë ekonominë globale, shoqëritë dhe fushën e betejës.
Shumë ekspertë të mbrojtjes besojnë se jemi në prag të një revolucioni të ri në çështjet ushtarake. Është e mundur që këto teknologji të reja, njëjtë si tanket dhe avionët në prag të Luftës së Dytë Botërore, t’u japin një avantazh ushtarakëve që shkojnë në sulm, duke e bërë luftën më të mundshme. Së paku, këto sisteme të reja armësh mund të ngatërrojnë vlerësimet e ekuilibrit të fuqisë, duke kontribuuar në rreziqet e mësipërme të llogaritjes së gabuar.
Kina, për shembull, është udhëheqëse në disa nga këto teknologji, duke përfshirë raketat hipersonike, disa aplikacione për inteligjencën artificiale dhe llogaritjen kuantike. Këto avantazhe ose edhe perceptimi i rremë në Pekin se këto avantazhe mund të ekzistojnë, mund ta tundojnë Kinën të pushtojë Tajvanin.
Në Luftën e re të Ftohtë, institucionet ndërkombëtare thjesht janë bërë arena të reja konkurrence. Rusia dhe Kina po depërtojnë në këto institucione dhe po i kthejnë ato kundër qëllimeve të tyre të synuara. Kush mund të harrojë Rusinë që kryesonte një takim të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara ndërsa ushtritë e saj pushtuan Ukrainën në shkurt? Në mënyrë të ngjashme, Kina përdori ndikimin e saj në Organizatën Botërore të Shëndetësisë për të penguar një hetim efektiv mbi origjinën e COVID-19. Dhe diktatorët konkurrojnë për vende në Këshillin e OKB-së për të Drejtat e Njeriut për të siguruar që abuzimet e tyre skandaloze të të drejtave të njeriut t’i shpëtojnë shqyrtimit. Në vend që të lehtësojnë bashkëpunimin, institucionet ndërkombëtare po e përkeqësojnë gjithnjë e më shumë konfliktin.
Bota e lirë po e pranon se është shumë e varur ekonomikisht nga armiqtë e saj në Moskë dhe në Pekin dhe po shkëputet sa më shpejt që të mundet. Korporatat perëndimore u tërhoqën nga Rusia brenda natës. Legjislacioni dhe rregulloret e reja në Shtetet e Bashkuara, në Evropë dhe në Japoni po kufizojnë tregtinë dhe investimet në Kinë. Është thjesht joracionale që “Wall Street” të investojë në kompanitë kineze të teknologjisë që po punojnë me Ushtrinë Çlirimtare Popullore të Kinës për të zhvilluar armë që synojnë të vrasin amerikanët.
Teoria e paqes demokratike thotë se demokracitë bashkëpunojnë me demokracitë e tjera. Por, faji qendror në sistemin ndërkombëtar sot, siç shpjegon Biden, është “beteja midis demokracisë dhe autokracisë”.
Sigurisht, Shtetet e Bashkuara ende mbajnë marrëdhënie të përzemërta me disa shtete jodemokratike, si Arabia Saudite. Por, rendi botëror ndahet gjithnjë e më shumë me Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj demokratikë të orientuar drejt status quo-së në NATO, Japoni, Korenë e Jugut dhe Australi nga njëra anë dhe autokracitë revizioniste të Kinës, Rusisë dhe Iranit nga ana tjetër. Nuk ka nevojë për një stetoskop për të zbuluar jehonat e konfliktit të botës së lirë kundër Gjermanisë naziste, Italisë fashiste dhe Japonisë perandorake.
Së fundi, argumentet konstruktiviste në lidhje me efektet qetësuese të normave globale u rrënuan gjithmonë me dyshime nëse këto norma ishin vërtet universale. Teksa Kina angazhohet në gjenocid në Xinjiang, dhe Rusia lëshon kërcënime bërthamore gjakderdhëse dhe terrorizon të burgosurit e luftës në Ukrainë, tashmë kemi përgjigjen e tmerrshme.
Për më tepër, konstruktivistët mund të vërejnë se ndarja e demokracisë kundër autokracisë në politikën ndërkombëtare nuk është thjesht një çështje qeverisjeje, por e mënyrave të jetesës. Fjalimet dhe shkrimet e Xi dhe Putin janë shpesh sharje ideologjike për epërsinë e sistemeve autokratike dhe dështimet e demokracisë. Na pëlqen a jo, ne jemi kthyer në një garë të shekullit të 20-të nëse qeveritë demokratike ose autokratike mund të japin më mirë për popullin e tyre, duke shtuar një element ideologjik më të rrezikshëm në këtë konkurrencë.
Për fat të mirë, ka disa lajme të mira. Kuptimi më i mirë i politikës ndërkombëtare mund të gjendet në një kombinim të teorive. Pjesa më e madhe e njerëzimit preferon një rend ndërkombëtar liberal dhe ky rend bëhet i mundur vetëm nga fuqia ushtarake realiste e Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj demokratikë. Për më tepër, 2500 vjet teori dhe histori sugjerojnë se demokracitë priren t’i fitojnë këto gara të fuqisë së fortë dhe autokracitë që në fund digjen në mënyrë katastrofike.
Fatkeqësisht, momentet sqaruese që përkulin historinë në një hark drejt drejtësisë, shpesh shfaqen vetëm pas luftërave të fuqive të mëdha. Dhe teoria e marrëdhënieve ndërkombëtare na jep shumë arsye për t’u shqetësuar. /Demokracia.com/
