Qeveria e Kosovës ende nuk e ka paraqitur ndonjë propozim për themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe.

Albin Kurti prej arritjes së marrëveshjes për themelimin e këtij asociacioni ka qenë kundërshtuesi më i madh i tij, qoftë me deklarata të forta kundër, qoftë me protesta të dhunshme nëpër rrugët e Kosovës apo veprime të dhunshme në Kuvendin e Kosovës, shkruan Demokracia.com.

Por, kur erdhi në pushtet, Albin Kurti nuk e dha asnjë opsion sesi duhet të krijohet ky mekanizëm, që është obligim nga marrëveshja e vitit 2013 në Bruksel, e cila u ratifikua në Kuvendin e Kosovës më 2015.

Kurti vetëm ka vazhduar të përsërisë se themelimi i tij duhet të jetë në përputhje me ligjet dhe Kushtetutën e Kosovës dhe asociacioni duhet të jetë një etnik.

Megjithatë, akterë të rëndësishëm ndërkombëtarë tashmë i kanë paraqitur disa draft-statute sesi do të duhej të themelohej ky mekanizëm.

Sot në media u publikua një draft-statut për asociacionin, që thuhet se është përgatitur nga ekspertë gjermanë.

Ky është draft-statuti skandaloz i Asociacionit i përgatitur nga ekspertët gjermanë

Por, edhe në qershor të vitit 2021 ishte publikuar një dokument, që thuhej se ishte hartuar nga zyra e emisarit të BE-së për dialogun Kosovë – Serbi, Miroslav Lajcak, ku ishin listuar opsionet e mundshme për pika të veçanta që kanë të bëjnë me themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe.

Dokumenti i titulluar “Opsionet e mundshme lidhur me themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe”, i ishte dërguar Qeverisë së Kosovës, që drejtohet nga kryeministri Albin Kurti, por ai asnjëherë nuk e kishte bërë publik.

Në atë dokument, emisari Lajçak kishte dhënë opsione sesi duhet të procedohet tutje me themelimin e Asociacionit, marrë parasysh të gjitha zhvillimet që kanë ndodhur dhe vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës lidhur me Asociacionin, shkruan Demokracia.com.

“(i) Kompetencat e Asociacionit mund të detajohen edhe më tej për të përfshirë të gjitha çështjet në Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale. Në veçanti, statuti për Asociacionin duhet të përsërisë kushtet për “kompetenca të zgjeruara” për komunat me shumicë serbe që janë të përfshira në ligj.

(ii) Kompetencat e Asociacionit duhet të përfshijnë autoritetin e qartë për themelimin e pesë llojeve të marrëveshjeve bashkëpunuese lidhur me paragrafin 9 dhe 14 të Ligjit për Bashkëpunim Ndër-komunal. Duhet të ketë një shqyrtim të mëtejshëm të një institucioni të përbashkët publik, pasi një formë e këtij modeli mund të shërbejë si forma kryesore e bashkëpunimit brenda Asociacionit.

(iii) Zgjedhja në mes të “posedimit” dhe “ushtrimit” të një rishikimi të plotë do të mund të shmangej përmes themelimit të një konstrukti ndryshe. Asociacioni mund të “ushtrojë” rishikim të plotë sa u përket kompetencave të komunave anëtare të tij për zhvillim ekonomik, arsim, shëndetësi dhe planifikim rural e urban (si dhe për “çështje kulturore” si në ligjin për vetëqeverisje lokale, përderisa ka mbikëqyrje të plotë të politikave dhe aktiviteteve të autoriteteve qendrore dhe komunave të tjera sa u përket politikave dhe aktiviteteve të tyre në këto fusha”, thuhej në dokumentin, ku ishin listuar tri opsione.

Zëvendëskryetari i Asociacionit të jetë nga popullsia jo-shumicë në kuadër të Asociacionit

Në këtë dokument ishin dhënë edhe opsione rreth krijimit të strukturës organizative të Asociacionit dhe Administratës.

“Ligji dhe statuti për themelimin e Asociacionit do të mundet që në mënyrë eksplicite të ofronte fuqi punëtore administrative që do të pasqyronte diversitetin e popullsisë së Asociacionit dhe që gjithashtu në mënyrë eksplicite do të mund t’i mbante parimet themelore kushtetuese të barazisë, mosdiskriminimin dhe pluralizmin (ose që në mënyrë eksplicite nuk do të devijonte nga mbrojtjet e tanishme kushtetuese për pakicat, përfshirë ato që ofrohen në Nenin 62. Ligji ose statuti për themelimin e Asociacionit gjithashtu do të mund t’i zgjeronte mbrojtjet kushtetuese ekzistuese në nivel komunal (Neni 62) për vetë Asociacionin. Kështu, mund të përcaktohet që Zëvendëspresidenti i planifikuar për Asociacionin të zgjidhet nga popullsia jo-shumicë e Asociacionit dhe t’i jepen të njëjtat përgjegjësi që i ushtron aktualisht në komunat veç e veç “Nënkryetari i Asamblesë Komunale të Komuniteteve” (shiko Nenin 62, Kushtetuta e Republikës së Kosovës)”, thuhej mes tjerash në këtë dokument.

Nëse komandanti i Policisë në një komunë brenda Asociacionit është nga komuniteti serb, zëvendëskomandanti duhet të jetë nga pakica jo-serbe

Përveç tjerash, në këtë dokument thuhej që duhet siguruar që kudo që në një komunë në kuadër të Asociacionit është një shef policie nga komuniteti serb, atëherë të ketë një zëvendësshef nga pakicat jo-serbe.

Kur flitet për këtë pjesë, përmendet se si në Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013 kërkohet që katër kryetarët e komunave veriore ta paraqesin listën e kandidatëve (serbë) për komandant rajonal të policisë në mënyrë që të reflektohet përfaqësimi i pakicave, derisa theksojnë se Parimet e Përgjithshme nuk i trajtojnë fare shqetësimet e popullsisë jo-shumicë në kuadër të Asociacionit.

“Në të vërtetë, pika e 13 e Parimit e heq pjesën e pikës 9 të Marrëveshjes së Brukselit, që thotë se “përbërja e Policisë së Kosovës në veri duhet të reflektojë përbërjen etnike të katër komunave (një garanci për përfaqësimin e pakicave). Nuk është e qartë pse Marrëveshja për parimet e Përgjithshme nuk ka përfshirë një dispozitë të tillë kyçe të Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013. Përmbysja e kësaj do të kishte kuptim dhe ndoshta do të ndihmonte në largimin e mosbesimit që ka dalë për shkak të Marrëveshjes mbi Parimet e Përgjithshme”.

Tutje, kur flitej për kapacitetet ligjore dhe anëtarësinë, thuhej që “Statuti mund të sqarojë edhe më tej se Asociacioni është një entitet me trupë ligjore, që mund të formojë edhe trupa të tjera ( (si nën Ligjin mbi Bashkëpunimin Ndërkomunal) disa prej të cilave (p.sh. institucionet e përbashkëta publike, një ndërmarrje e përbashkët publike) mund të kenë gjithashtu trup ligjor. ii) Statuti duhet të bëjë të qartë se ndonjë nga komunat e caktuara me shumicë serbe do të jetë me të drejtë anëtare e Asociacionit, nëse komuna nuk kishte votuar për t’u tërhequr. Statuti mund të tregojë se një shumicë e Asamblesë së Asociacionit mund të miratojë anëtarësimin e çdo komune tjetër me shumicë jo-serbe”.

T’i lejohet Asociacionit e drejta për komentim të Ligjeve në Kuvendin e Kosovës

Përveç tjerash, në këtë dokument thuhej se duhet t’i lejohet Asociacionit që të komentojë për legjislacionin e rëndësishëm përmes procedimeve në Kuvendin e Kosovës.

“Asambletë legjislative zakonisht lejojnë procedime të tilla nga palët e interesuara dhe pritet që deputetët serbë në veçanti të inkurajojnë procedime të tilla nga Asociacioni.”

Në këtë dokument jepet edhe një konkluzion se “Marrëveshja e Brukselit, Marrëveshja Për Parimet e Përgjithshme, vendimi i gjykatës dhe ligjet e Kosovës për vetëqeverisjen lokale dhe për bashkëpunim ndërkomunal ofrojnë një hapësirë të konsiderueshme për zhvillimin e  statutit të Asociacionit. Një zgjidhje do të kërkonte një lloj kreativiteti, por edhe vullnet të mirë në mes të palëve”.

Asociacioni mund të themelohet edhe pa statut, brenda kuadrit ligjor ekzistues

Gjithashtu theksohet se çështje problematike do të jetë tendenca e secilës komunë për “kompetencë përfundimtare ligjore”.

“Një Asociacion i ndërtuar në këtë mënyrë mund të marrë veprimtari të përbashkëta bashkëpunuese me shumë paralele me rregullimet e vëna në Ligjin e Kosovës mbi Bashkëpunimin Ndërkomunal. Një Statut mund të sigurojë njohjen e diversitetit dhe përfaqësimit të pakicave brenda Asociacionit. Edhe pa një statut, një Asociacion mund të krijohet brenda kuadrit të ligjit ekzistues”, thuhej në pjesën e konkluzionit. /Demokracia.com/