Anëtari i Akademisë së Shkencave dhe Arteve dhe profesori universitar, Arsim Bajrami, i cili ka qenë pjesë e rrugëtimit të Kosovës drejt lirisë dhe pavarësisë që nga vitet e 90-ta, porosit që në finalen me Serbinë, Kosova s’guxon të bëjë asnjë kompromis më shumë sesa ato që ka bërë kur ka shpallur pavarësinë. Ai thotë se Asociacioni s’duhet të përdoret politikisht dhe duhet të themelohet në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Kosovës.

Në këmbim të tij, Bajrami thotë se aleatët, SHBA dhe BE, duhet t’i bëjnë presion Serbisë që ta largojë Kosovën nga kushtetuta e saj dhe të mos e luftojë diplomatikisht. Zgjidhja e problemit me Serbinë, Bajrami thekson se është në interes të Kosovës dhe se kjo betejë me fqinjin verior është politike dhe si e tillë duhet fituar.

Konflikti sipas tij i shkon për shtati vetëm Serbisë dhe Rusisë, meqë Beogradi dhe Moska mendojnë se përmes tij mund të hapin edhe statusin e Kosovës.

Bajrami duke folur për ndryshimet e mëdha gjeopolitike që po ndodhin, thotë se Kosova duhet të lëviz dhe ta shfrytëzojë këtë momentum për dalje nga status-quoja ku e duan Beogradi e Moska.

Paqja, stabiliteti i rajonit dhe vetë përparimi i Kosovës si shtet s’mendohet pa pasur një zgjidhje përfundimtare të problemit me Serbinë. Megjithatë, ndryshe nga Serbia, Kosova duhet të lëvizë kujdesshëm drejt arritjes së paqes me fqinjin verior, pa dëmtuar strukturën e shtetit dhe pa cenuar pavarësinë e fituar rishtazi në vitin 2008. Një ecje të balancuar nëpër litar drejt arritjes së një qëllimi të tillë e bëjnë të vështirë furtunat gjeopolitike që kanë trazuar pothuajse gjithë globin, e për të cilat shkaktar është aleati kryesor i Kosovës, SHBA-ja.

Por cili është kompromisi të cilin Kosova s’guxon ta bëjë në këtë rrugëtim të vështirë drejt mbylljes së problemit me Serbinë? Në një intervistë për Gazetën Express, akademiku dhe profesori Arsim Bajrami, i cili ka marrë pjesë në proceset nëpër të cilat ka kaluar Kosova që nga vitet e 90-ta, ka thënë se është interes shtetëror dhe nacional i Kosovës që të mbyllë problemin me Serbinë. Kjo edhe për shkak të ndryshimeve gjeopolitike dhe faktin që, sipas Bajramit, Kosova “s’mund të llogarisë më në miqtë e vjetër” që kishte në kohën kur kishte shpallur pavarësinë.

Për profesorin Bajrami, Kosova s’duhet të bëjë asnjë kompromis më shumë përtej atyre që ka bërë me rastin e shpalljes së pavarësisë.

“Qeveria e ardhshme që do të formohet duhet ta ketë prioritet parësor që brenda këtij viti të përmbyllë procesin e dialogut, në mënyrë që të hapë një faqe të re të avancimit të Kosovës në proceset euro-atlantike. Kur e them këtë, mendoj se Kosova s’duhet të bëjë asnjë kompromis përtej kompromiseve që ka bërë me rastin e shpalljes së pavarësisë”, ka thënë Arsim Bajrami.

Kushti kryesor për të ecur përpara në normalizimin e raporteve me Serbinë është edhe përmbushja e detyrimeve të marra në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja. Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, duke nënvizuar rëndësinë e këtij aspekti, madje, i kishte sugjeruar Kosovës që të niste implementimin e njëanshëm të obligimeve, pa e pritur fare Serbinë.

Sugjerim për kryeministrin e Kosovës, Albin Kurtin, rreth përmbushjes së obligimeve të Brukselit ka pasur edhe profesori Bajrami. Në këtë intervistë për Express, ai ka treguar se i ka kërkuar kreut të Qeverisë të mos e përdorë politikisht çështjen e Asociacionit dhe që ta çojë Draftin e Statutit në Kushtetuese, meqë shprehet i bindur se Gjykata s’do ta lejojë asnjë Asociacion që është kundërkushtetues.

“Mendoj se duhet ta themelojë një Asociacion çfarë edhe është nënshkruar marrëveshja e Brukselit dhe Ohrit, por ky Asociacion assesi s’guxon të dalë jashtë kuadrit kushtetues dhe ligjor të Republikës së Kosovës. Për këtë, i kam sugjeruar edhe tani kryeministrit në detyrë që të mos ta përdorë këtë çështje si çështje politike, apo si kauzë elektorale, por si një detyrim shtetëror, ta dërgojë këtë Draft-Statut në Gjykatën Kushtetuese dhe jam i sigurt që Gjykata Kushtetuese s’do ta lejojë asnjë Asociacion që bie ndesh me Kushtetutën e Kosovës”, ka potencuar Bajrami.

Duke kornizuar vijat e kuqe të Kosovës, të cilat Bajrami thotë se duhet t’i bëjnë publike edhe krerët e shtetit, ai thekson se Kosova në asnjë mënyrë s’guxon të pranojë zgjidhje që të cenojë sovranitetin, pavarësinë, karakterin demokratik, unitar dhe kufijtë e Kosovës. Këto vija të kuqe thotë duhet të mbrohen, qoftë edhe nëse Kosovës do t’i duhet të jetojë e ndëshkuar.

“…edhe me kusht që të jetojmë nën sanksione, ne nuk duhet të prekim në bazën e shtetësisë së Kosovës”, shprehet hartuesi i Kushtetutës së Kosovës.

Sipas tij, çfarëdo kompromisi që e kërkon bashkësia ndërkombëtare përtej Kushtetutës së Kosovës, do të kishte shumë të panjohura të cilat do të rrezikonin bazat e pavarësisë dhe shtetit të Kosovës.

Bajrami ka kritikuar politikën kosovare për mënyrën se si e kanë menaxhuar aspektin e Asociacionit, duke thënë se kanë dështuar të jenë proaktivë dhe të draftojnë një Draft për t’ia ofruar ndërkombëtarëve si një model kosovar.

Profesori kosovar thotë se, për fat të keq, tashmë Kosova, edhe me kushtin e themelimit të Asociacionit, s’ka marrë garanci për njohjen nga pesëshja e BE-së dhe as përshpejtimin e marrjes së statusit të vendit kandidat të BE-së.

“Këtu qëndron ajo padrejtësia që nganjëherë BE-ja ia bën Kosovës, duke i kërkuar gjithmonë kompromise dhe duke mos i dhënë si kundërshpërblim statusin e barabartë në BE. Jemi vendi i vetëm në Ballkanin Perëndimor që akoma s’e kemi statusin e kandidatit, të gjitha shtetet, madje edhe Bosnja që është shtet problematik, e ka marrë një ofertë”, ka thënë Bajrami.

Anëtari i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës thotë se Kosova, për përmbylljen e problemit me Serbinë, duhet të kërkojë përshpejtim të anëtarësimit në NATO, njohje nga pesëshja e BE-së, pranim në Këshill të Evropës dhe përshpejtim të integrimit në BE.

Bajrami thotë se, derisa Kosova ka këto kërkesa, dhe themelon Asociacionin, SHBA-ja dhe BE-ja, në këmbim të këtyre, duhet të bëjnë presion ndaj Serbisë për ta ndryshuar Kushtetutën dhe të heqë agresionin kushtetues të saj ndaj Kosovës dhe të ndalë fushatën diplomatike kundër Kosovës.

“Sepse Serbia po vazhdon të shkelë marrëveshjen Ohër-Bruksel, duke lobuar kundër pavarësisë së Kosovës dhe duke ndikuar tek shtetet mosnjohëse që të mos e njohin Kosovën, e madje duke i korruptuar disa shtete me të ashtuquajturat tërheqje të njohjes që kanë bërë”, është shprehur ai.

Pozicioni i Kosovës si shtet, pasqyra në arenën ndërkombëtare dhe fuqia në tavolinë përballë Serbisë varet shumë edhe nga ndërveprimi që Kosova do të ketë me Administratën e re të SHBA-së, e me të cilën qeveria në detyrë e kryeministrit Albin Kurti ka trashëguar probleme dhe inate të vjetra.

Përballë gjithë ndryshimeve gjeopolitike të iniciuara nga SHBA-ja, profesori Arsim Bajrami sugjeron që Kosova duhet të lëvizë dhe të dalë nga status-quoja, meqë gjendja aktuale nuk i konvenon vetëm Kosovës. Ai thotë se Kosova duhet të insistojë në rikthimin e besimit dhe partneritetit me SHBA-në dhe BE-në, në mbylljen e dialogut pa cenuar shtetin dhe nisjen e procesit që Kosova të bëhet anëtare fuqiplotë e komunitetit euro-atlantik.

Kërkesën që Kosova të dalë nga status-quoja, Bajrami e arsyeton me rrezikun që vendit i kanoset nga Serbia, e cila përmes Rusisë po synon që ta mbajë Kosovën si shtet me konflikt të ngrirë.

Ai shpreson që Kosova të ketë një qeveri të re sa më gjithëpërfshirëse në këto momente vendimtare. Sipas Bajramit, edhe një qeveri njëvjeçare është e mirëseardhur për t’u marrë me çështjet urgjente dhe shton se, nëse pas kësaj s’arrihet konsensus për zgjedhjen e presidentit, të shkohet për legjitimitet të ri në zgjedhje të reja.

“Uroj që të kemi një qeveri sa më gjithëpërfshirëse. Jemi në momente historike: nëse s’kemi një qeveri për katër vjet, na duhet një qeveri për një vit derisa të zgjedhim presidentin, dhe kjo qeveri të marrë detyrat emergjente e urgjente, të sfidohet me sfidat e kohës, dhe, nëse pastaj s’arrihet një konsensus për zgjedhjen e presidentit, vendi të legjitimohet me zgjedhje të reja”, shprehet profesori i Universitetit të Prishtinës.

Bajrami shton se vazhdimi i qasjes së fushatës parazgjedhore ende pa u konstituuar Kuvendi dhe tendenca “që qeverinë e bëj unë dhe askush tjetër”, s’çojnë askund.

“S’na duhet një qeveri me 61 vota, por na duhet një qeveri sa më gjithëpërfshirëse, një qeveri që kryen detyrimet e pakryera të Kosovës, rikthen besimin ndërkombëtar, rikthen Kosovën në binarët e partneritetit gjeopolitik dhe strategjik me SHBA-në, BE-në dhe NATO-n dhe hap perspektivën e zhvillimit ekonomik dhe përmirësimit të imazhit ndërkombëtar të Kosovës”, shprehet ai.

Akademiku kosovar sugjeron se lidershipi aktual e ka për detyrë të jetë pragmatik përballë kohëve që po jetojmë, sepse, që nga ardhja e Trumpit, e gjithë bota është e trazuar në pritje të rreshtimeve të reja gjeopolitike. Kur e thotë këtë, Bajrami veçon faktin se sot SHBA-ja s’është më ajo e viteve 90-ta kur mbronte e drejtonte Kosovën dhe se tashmë Shtëpia e Bardhë e trajton me prioritet interesin e qytetarit amerikan dhe pastaj Evropën.

“Kosova duhet ta kuptojë që nuk i ka më miqtë që i kishte në shpalljen e pavarësisë dhe lirisë. Unë vetë kam qenë protagonist i të gjitha proceseve shtetndërtuese nga 90-ta deri 2017-ta, dhe s’është ajo kohë kur një shtet i fuqishëm na rrinte mbrapa dhe na ruante e na udhëhiqte, siç kanë qenë SHBA-të. Sot atje kemi një lidership të ri, që para së gjithash ka interesin e qytetarit amerikan dhe pastaj Evropës. Duhet të jemi të vetëdijshëm që koha s’po punon për ne dhe duhet të tregohemi shumë të mençur dhe të vendosur që ta nxjerrim Kosovën nga kjo situatë që është dhe të hapim një perspektivë euro-atlantike për vendin tonë”, potencon Bajrami.

Anëtari i ASHAK-ut i jep të drejtë kolegut të tij në këtë institucion, historianit Oliver Schmitt, duke thënë se alarmi i tij për Kosovën si shteti më i rrezikuar qëndron.

Bajrami thotë se Serbia, me ndihmën e Rusisë, po synon që ta mbajë Kosovën në konflikt të ngrirë, Bosnjë e Hercegovinën të destabilizuar, dhe përmes këtyre po përpiqet të forcojë rolin e saj dhe rolin e Rusisë në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Këtu Bajrami përmend edhe lojën e dyfishtë të Serbisë në raport me luftën në Ukrainë, në njërën anë duke përkrahur Rusinë, në anën tjetër duke furnizuar Ukrainën me armatim.

“Vetë qëndrimi i saj i asnjanës, në njërën anë që përkrah Rusinë në agresionin ndaj Ukrainës dhe në anën tjetër furnizon Ukrainën me armë, tregon tendencën e saj që të faktorizohet si shtet kyç në Ballkan dhe të marrë rol kryesor në Ballkanin Perëndimor”, shprehet ai.

Ai potencon se Kosova duhet të jetë e vetëdijshme që Serbia s’do të ndalet së provokuari Kosovën, dhe jo vetëm në Veri, meqë ka për synim që ta paraqesë Kosovën si shtet të dështuar. Akademiku kosovar thotë se në këtë ballafaqim të fundit me Serbinë, Kosova duhet të përsërisë sukseset e Rambujesë dhe të Vjenës përmes të cilave ka fituar lirinë dhe pavarësinë.

“Natyrisht, duhet ta mundim Serbinë edhe një herë politikisht. Ushtarakisht ishte e mundur me luftën e UÇK-së dhe NATO-s, dy herë e kemi mundur politikisht në Rambuje dhe në Vjenë: në Rambuje kur kemi siguruar çlirimin dhe largimin e Serbisë, kurse në Vjenë pavarësinë. Duhet përsëri që politikisht të ballafaqohemi me Serbinë, të tregojmë destruktivitetin e saj dhe të mos lejojmë kurrfarë eskalimi të konfliktit”, thotë profesori kosovar.

Bajrami thotë se Kosova s’duhet të lejojë eskalimin e një konflikti, meqë një i tillë i konvenon vetëm Serbisë, meqë politika zyrtare e Beogradit synon që, përmes rihapjes së një konflikti, të rihapë edhe statusin e Kosovës dhe të realizojë ambiciet historike të cilat janë të kodifikuara edhe në “Naçertanjen” e Dobrica Çosiqit, e ku thuhet se, nëse s’mund të merret Kosova si e tërë, të paktën të merren territoret që kontrollohen apo ku jetojnë serbët.

“Konflikti, në fund të fundit, më së shumti i konvenon Serbisë, sepse ajo mendon se, duke rihapur konfliktin, qoftë edhe në Veri, mund ta rihapë edhe statusin, dhe në fund të realizojë edhe ambiciet historike për ndarje të Kosovës, të kodifikuara në programet e saj që nga Dobrica Çosiqi në ‘Naçertanjen’, që praktikisht thuhet se, nëse s’mund të marrim Kosovën të tërën, të marrim atë që e kontrollojnë apo atë ku jetojnë serbët”, shton Bajrami.

Në fund të intervistës, Bajrami, duke vlerësuar si pozitive investimet në siguri, porosit se beteja kryesore e Kosovës me Serbinë është betejë politike. Problemi i Veriut, thotë se mund të zgjidhet vetëm politikisht dhe të futet brenda sistemit kushtetues të Kosovës për të shmangur çfarëdo eskalimi të situatës.

“Për këtë duhet të jemi të vetëdijshëm. Është shumë mirë që po investohet në sektorin e sigurisë, por beteja kryesore është betejë politike. Përfshirë edhe Veriun, ku është e vërtetë që është forcuar sovraniteti ndaj territorit, por kjo zgjidhje s’është e mjaftueshme. Veriu duhet të zgjidhet me mjete politike, që ajo pjesë e Republikës së Kosovës të integrohet, të futet brenda sistemit kushtetues të Kosovës, të kemi një pushtet lokal legjitim, kryetarë legjitimë që përfaqësojnë komunitetin joshumicë serb, që më pas duhet të integrohet në Kosovë dhe të shmangim çfarëdo eskalimi të situatës”, ka përfunduar profesori dhe akademiku Arsim Bajrami.