Pas përjashtimit të Rusisë nga Këshilli i Evropës, filluan të qarkullojnë thirrjet për pranimin e Kosovës në këtë organizatë ndërkombëtare. Serbia e ka përshkruar këtë iniciativë të Kosovës si shkelje të Marrëveshjes së Uashingtonit, e cila është nënshkruar në vitin 2020 në Shtëpinë e Bardhë.

Pas darkës joformale me Përfaqësuesin e Lartë të Bashkimit Evropian, Josep Borrell dhe liderë të tjerë të Ballkanit Perëndimor të mërkurën, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq tha se ministrja e Jashtme e Kosovës Donika Gërvalla-Schwarz kishte konfirmuar se aplikacioni për anëtarësim në Këshillin e Evropës do të dorëzohej të enjten, më 12 maj, transmeton Demokracia.com.

Vuçiq e përshkroi veprimin si “shkelje, jo vetëm të të gjitha parimeve të së drejtës ndërkombëtare, por edhe të normave të drejtpërdrejta të marrëveshjeve të caktuara, nga Rezoluta 1244 deri te Marrëveshja e Uashingtonit”. Ai paralajmëroi seancën e Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Serbisë për 36 orët e ardhshme.

Mbështetja e dy të tretave të anëtarëve të Këshillit të Evropës apo 31 nga 46 shtete është e nevojshme për anëtarësim e Kosovës në këtë organizatë. Optimizmi për Kosovën qëndron në faktin se deri më tani e kanë njohur 34 shtete anëtare.

Që nga shpallja e pavarësisë në vitin 2008, Kosova është bërë anëtare e disa organizatave ndërkombëtare, si Fondi Monetar Ndërkombëtar, Banka Botërore dhe Komiteti Olimpik Ndërkombëtar. Megjithatë, ajo nuk është bërë anëtare e Kombeve të Bashkuara, kryesisht për shkak të kundërshtimit të Rusisë dhe Kinës në Këshillin e Sigurimit.

Për më tepër, në vitin 2015 dhe 2018 Kosova nuk arriti shumicën e nevojshme prej dy të tretave për t’u anëtarësuar në UNESCO dhe Interpol. Në të dyja rastet, Rusia dhe Serbia lobuan kundër anëtarësimit të Kosovës.

Fakti që Serbia do të kundërshtonte anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës nuk ishte befasuese. Megjithatë, mënyra në të cilën ajo e përpiloi argumentin e saj ishte disi e papritur.

Vuçiq thirret në Marrëveshjen e Uashingtonit

Gjatë konferencës për shtyp me kancelarin gjerman Olaf Scholz, të mbajtur më 4 maj, presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq u thirr në dokumentet që ai dhe kryeministri i atëhershëm i Kosovës Avdullah Hoti nënshkruan në Shtëpinë e Bardhë më 4 shtator 2020, në prani të presidentit të atëhershëm Donald Trump e ashtuquajtura “Marrëveshja e Uashingtonit”.

“Nëse dikush nuk dëshiron të respektojë Marrëveshjen e Uashingtonit dhe dëshiron të shkojë në atë rrugë, do të na zgjidhen edhe duart. Ne do të veprojmë në përputhje me Kushtetutën e Serbisë dhe interesat tona kombëtare dhe shtetërore”, tha Vuçiq, duke iu përgjigjur një pyetjeje të gazetarit serb nëse Beogradi do të mbetet i përkushtuar ndaj Marrëveshjes nëse Kosova ec përpara me zbatimin e saj.

Marrëveshja e Uashingtonit, e cila, siç theksuan ekspertët, nuk është një marrëveshje ndërkombëtare juridikisht detyruese, por një shprehje e përkushtimit politik, bëri një rikthim të papritur në opinionin serb.

Humbja e Donald Trump, me të cilin Marrëveshja është e lidhur personalisht, në zgjedhjet presidenciale të 2020 kontribuoi në margjinalizimin e saj gradual publik. Edhe pse administrata e re amerikane konfirmoi se marrëveshja mbeti e vlefshme, ajo më së shumti u tërhoq nga opinioni publik në Serbi, veçanërisht pasi Izraeli e njohu Kosovën si rezultat i dokumenteve.

Politologu Ognjen Gogiç beson se mund të ketë dy arsye që Serbia tani t’i referohet edhe një herë Marrëveshjes së Uashingtonit.

“Së pari, është padyshim i vetmi dokument i rënë dakord nga Beogradi dhe Prishtina që përcakton se Kosova do të heqë dorë nga aspirata e saj për t’u bashkuar me organizatat ndërkombëtare. Veç kësaj, presidenti Vuçiç nuk mund të mbajë shumë, duke qenë se dokumentet që dalin nga dialogu i Brukselit parashikojnë krejt të kundërtën: që Serbia dhe Kosova të përmbahen nga përpjekjet për të bllokuar njëra-tjetrën në rrugën e tyre drejt BE-së”, tha ai për European Western Balkans, transmeton Demokracia.com.

Çfarë e bëri konfuze thirrjen e Marrëveshjes së Uashingtonit është se dokumentet në mënyrë specifike përcaktojnë se një moratorium për përpjekjen e Kosovës për t’iu bashkuar organizatave ndërkombëtare do të zgjaste vetëm një vit, pra deri më 4 shtator 2021.

“Kosova [Prishtina] do të pranojë të zbatojë një moratorium njëvjeçar për të kërkuar anëtarësim të ri në Organizatat Ndërkombëtare. Serbia [Beogradi] do të pajtohet me një moratorium njëvjeçar të fushatës së saj të çnjohjes”, thuhet në tekstin e nënshkruar nga Vuçiq dhe Hoti në vitin 2020.

Ognjen Gogić thotë se, përderisa formulimi i marrëveshjes parashikonte se Kosova do të angazhohej për një moratorium vetëm njëvjeçar, dispozitat megjithatë janë ende relevante duke marrë parasysh se marrëveshja e Uashingtonit ende nuk është zbatuar plotësisht.

“Dikush mund të argumentojë se Kosova do të përforconte përkushtimin e saj për zbatimin e marrëveshjes së Uashingtonit duke e zgjatur vullnetarisht moratoriumin. Kjo do të shihej si një sinjal i vullnetit të mirë nga pala kosovare për të vazhduar me procesin. Nuk do ta kundërshtoja me siguri marrëveshjen e Uashingtonit”, thotë ai.

Ai shton se arsyeja tjetër pse Serbia mund t’i drejtohet marrëveshjes së Uashingtonit ka të bëjë me raportin e saj me SHBA-në.

“Marrëveshja e Uashingtonit është rezultat i diplomacisë amerikane. Duke i dhënë rëndësi dokumentit, Serbia shpreh mirënjohjen për rolin e SHBA-së në dialogun me Kosovën. Kjo vjen kur marrëdhëniet mes Serbisë dhe SHBA-së po sfidohen nga situata në Ukrainë. Duke iu kthyer Marrëveshjes së Uashingtonit si mjet, Serbia dëshiron të tregojë vlerësim për trashëgiminë e SHBA-së në proces. Mund të jetë një mënyrë për të zbutur tendosjen që ka sjellë lufta në Ukrainë në marrëdhëniet SHBA-Serbi”, thotë Gogić.

Aftësia e Serbisë për të bllokuar Kosovën u dobësua, por çfarë do të bëjnë vendet e tjera?

Ndërkaq, në të njëjtën konferencë për shtyp me Olaf Scholz-in, i njëjti gazetar serb (i paprezantuar) ka pyetur nëse Serbia do të largohet nga Këshilli i Evropës në rast se Kosova do të anëtarësohet. Gazetari e pyeti konkretisht kancelarin Scholz nëse Gjermania dëshiron ta përjashtojë Serbinë nga Këshilli i Evropës që Kosova të anëtarësohet.

Olaf Scholz tha se do të dëshironte që Serbia të vazhdojë të përfshihet në mënyrë aktive në Këshillin e Evropës dhe se është e rëndësishme të zhvillohen marrëdhënie që do ta shohin të gjithë rajonin në Bashkimin Evropian në të ardhmen.

Udhëheqja serbe nuk ka dhënë asnjë sinjal tjetër se do të ishte gati të largohej nga Këshilli i Evropës. Instrumente të tjera në dispozicion të saj, siç është përmendur tashmë, është që të lobojë te shtetet anëtare që të mos votojnë për anëtarësimin e Kosovës, e që kësaj herë do të duhej ta bënte këtë pa mbështetjen ruse brenda organizatës.

Ramadan Ilazi, Shef i Hulumtimeve në Qendrën Kosovare për Studime të Sigurisë, thotë se kundërshtimi i Serbisë ndaj anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës është kundërproduktiv.

“Mënon përpjekjet për të promovuar të drejtat e njeriut dhe të drejtat për qytetarët e komuniteteve joshumicë në Kosovë”, thotë ai për European Western Balkans, transmeton Demokracia.com.

Gjithashtu, shton ai, besueshmëria e Serbisë ka pësuar ndjeshëm muajt e fundit për shkak të shtrirjes së kufizuar me BE-në për Rusinë.

“Prandaj, nuk jam i sigurt se është në gjendje të ndikojë seriozisht në procesin e anëtarësimit të Kosovës në KiE. Kosova ka pasur një prani të qëndrueshme në Strasburg që nga shpallja e pavarësisë, dhe organizatat e shoqërisë civile kanë hapur rrugën për shkëmbime dhe bashkëpunim të rregullt ndërmjet Kosovës dhe KiE-së, prandaj mendoj se anëtarësimi është rezultat i natyrshëm”, thotë Ilazi.

Ai shton se përfitimet e anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës tejkalojnë dukshëm çdo rezervë që mund të kenë shtetet anëtare, sepse do të rriste presionin ndaj Qeverisë së Kosovës për të zbatuar obligimet e saj për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, duke përfshirë edhe qytetarët e komuniteteve joshumicë dhe gjithashtu do të nxiste aftësinë e Këshillit të Evropës për të ndikuar në zhvillimet në vend.

“Anëtarësimi do të krijojë mundësi të reja për kosovarët që të ndjekin të drejtat e tyre kur mekanizmat dhe institucionet kombëtare dështojnë ta bëjnë këtë. Anëtarësimi do të jetë sfidë edhe për institucionet në Kosovë, të cilat jam i sigurt se do të kenë marrëdhënie aktive me Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut”, thotë Ilazi.

Në anën tjetër, Ognjen Gogiq nuk beson se Kosova është e garantuar që të bëhet anëtari më i ri i Këshillit. Ai thotë se vendet anëtare të BE-së presin që Kosova të arrijë marrëveshjen e normalizimit me Serbinë para se t’i afrohet BE-së dhe se kushte të ngjashme do të zbatohen edhe kur bëhet fjalë për Këshillin e Evropës.

“Nëse ato vende do të donin ta miratonin anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, do ta kishin bërë tashmë. Përkundrazi, zgjodhën të bëjnë durim deri sa të zgjidhet i gjithë procesi Serbi-Kosovë”, thotë ai.

Sipas mendimit të tij, shtytja për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës në këtë fazë do të kishte rezultat të kundërt.

“Do të krijonte ndarje brenda Evropës pasi disa shtete nuk e njohin pavarësinë e Kosovës dhe do ta kundërshtonin një veprim të tillë. Një mosmarrëveshje si ajo mes shteteve evropiane mund të jetë shumë e dëmshme për unitetin e tyre në lidhje me krizën ukrainase. Edhe vendimmarrësit në Evropë janë të vetëdijshëm se një iniciativë e tillë do të përkeqësonte edhe situatën në Ballkan”, thekson ai.

Sipas Statutit të Këshillit të Evropës, “çdo shtet evropian që konsiderohet se është i aftë dhe i gatshëm të përmbushë dispozitat e nenit 3 (sundimi i ligjit dhe liritë themelore) mund të ftohet të bëhet anëtar i Këshillit të Evropës”

Procesi i aplikimit për Këshillin e Evropës zakonisht merr pak kohë. Vendi i fundit për t’u bërë anëtar është Mali i Zi, i cili iu bashkua Këshillit të Evropës rreth një vit pasi kishte paraqitur kërkesën e tij./Demokacia.com/