Ndërkohë që ka pasur një dënim të gjerë të sulmeve ndaj civilëve ukrainas dhe qytetarëve të tyre që ikin nga zona e luftës, nga vende të tilla si Gana, Nigeria, Kenia, ka pasur një përgjigje shumë më të heshtur nga disa vende kyçe afrikane.
Nelson Mandela u pyet një herë pse ai kishte ende marrëdhënie, ndër të tjera, me Fidel Castro dhe Yasser Arafat, liderët kubanë dhe palestinezë të cilët ishin cilësuar terroristë nga fuqitë perëndimore, burri i nderuar i Afikës së Jugut u përgjigj se ishte gabim “të mendosh se armiqtë e tyre duhet të jenë armiqtë tanë”.
Ky qëndrim ka karakterizuar kryesisht reagimin e disa kombeve afrikane ndaj luftës Rusi-Ukrainë. Në të gjithë kontinentin, shumë duket se hezitojnë të rrezikojnë sigurinë e tyre, investimet e huaja dhe tregtinë duke mbështetur njërën palë në këtë konflikt.
Ndërkohë që ka pasur një dënim të gjerë të sulmeve ndaj civilëve ukrainas dhe qytetarëve të tyre që ikin nga zona e luftës, nga vende të tilla si Gana, Nigeria, Kenia, ka pasur një përgjigje shumë më të heshtur nga disa vende kyçe afrikane.
Vendet në kontinent e gjejnë veten në një pozitë delikate dhe nuk do të duan të tërhiqen në beteja përfaqësuese, thotë Remi Adekoya, pedagoge e asociuar në Universitetin e Jorkut të Anglisë.
“Ekziston një pikë e fortë mendimi në diplomacinë afrikane që thotë se shtetet afrikane duhet të ruajnë parimin e mosndërhyrjes dhe kështu ata nuk duhet të përfshihen në luftëra ndërmjetëse midis Lindjes dhe Perëndimit. Ashtu si disa shtete u kapën në prokurë luftërat gjatë Luftës së Ftohtë, për shembull”, tha Adekoya për CNN.
Një zë me ndikim që e ka bërë të qartë se ai nuk do t’i bëjë armik udhëheqësin rus Vladimir Putin është presidenti i Afrikës së Jugut, Cyril Ramaphosa.
“Qëndrimi ynë është shumë i qartë… ka nga ata që këmbëngulin se ne duhet të mbajmë një qëndrim dhe pozicion shumë kundërshtar, të themi Rusisë. Dhe qasja që kemi zgjedhur të marrim . .. po insistojmë që të ketë dialog”.-tha ai.
Pasi lëshoi fillimisht një deklaratë që kërkonte që Rusia të tërhiqte menjëherë forcat e saj nga Ukraina, Afrika e Jugut që atëherë ka hedhur fajin për luftën drejtpërdrejt në pragun e NATO-s për marrjen në konsideratë të anëtarësimit të Ukrainës në aleancën ushtarake, kundër së cilës Rusia është kundër.
“Lufta mund të ishte shmangur nëse NATO-ja do t’i kishte marrë parasysh paralajmërimet nga udhëheqësit dhe zyrtarët e saj gjatë viteve se zgjerimi i saj drejt lindjes do të çonte në paqëndrueshmëri më të madhe, jo më pak në rajon.” tha Ramaphosa në parlament të enjten.
Ish-presidenti i Afrikës së Jugut, Jacob Zuma gjithashtu lëshoi më herët një deklaratë duke thënë se Rusia “ndihej e provokuar”.
“Putini ka qenë shumë i durueshëm me forcat perëndimore. Ai ka qenë i qartë në lidhje me kundërshtimin e tij ndaj zgjerimit lindor të … NATO-s në Ukrainë … dhe është i njohur për kërcënimin ushtarak që i paraqet Rusisë nga prania e “Duket e justifikueshme që Rusia u ndje e provokuar”,- tha Zuma një një deklaratë të lëshuar nga fondacioni i tij më 6 mars.
Afrika e Jugut ka lidhje të forta me Rusinë dhe Ramaphosa ka shkruar për qasjen për të qenë një ndërmjetës në konflikt duke pasur parasysh anëtarësimin e saj në BRICS, një grup i ekonomive në zhvillim që përfshin Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut.
Lidhjet midis dy vendeve datojnë gjithashtu në kohët e aparteidit kur ish-Bashkimi Sovjetik mbështeti Afrikën e Jugut dhe partinë e Kongresit Kombëtar Afrikan në betejat e tyre çlirimtare.
“Ato favore nuk janë harruar,” tha Adekoya.
Afrika e Jugut ishte një nga 17 vendet afrikane që abstenuan për rezolutën e OKB-së që kërkonte që Rusia të tërhiqej menjëherë nga Ukraina më 2 mars. Ajo mbajti një qëndrim të ngjashëm gjatë aneksimit të Krimesë nga Putin në 2014.
Nigeria dhe Egjipti ishin në mesin e 28 vendeve afrikane që votuan për të dënuar Rusinë, ndërsa tetë të tjerë nuk votuan. Eritrea ishte i vetmi vend afrikan që votoi plotësisht kundër rezolutës.
Ministria e Jashtme e Zimbabve tha në një deklaratë se nuk ishte e bindur se rezoluta e OKB-së ishte e shtyrë drejt dialogut, përkundrazi “ajo derdhi më shumë benzinë zjarrit, duke e komplikuar kështu situatën”.
“Udhëheqja e njeriut të fortë”
Shumë nga vendet që abstenuan nga votimi i OKB-së janë regjime autoritare. Ata e shohin vendimin e njëanshëm të Putinit për të pushtuar Ukrainën si një shfaqje fuqie dhe egoje që mund ta vlerësojnë dhe të bashkohen me të, tha për CNN Yetunde Odugbesan-Omede, një analist politik dhe profesor në Kolegjin Shtetëror Farmingdale të Nju Jorkut.
Një nga ata që ka folur dukshëm në mbështetje të liderit rus është gjenerallejtënant Muhoozi Kainerugaba, djali me ndikim i presidentit të Ugandës Yoweri Museveni.
Babai i tij ka qeverisur Ugandën me një dorë të hekurt për 36 vjet dhe ka pasur spekulime se Kainerugaba është një pasardhës i mundshëm kur Museveni 78-vjeçar përfundimisht të largohet.
‘’Shumica e njerëzimit (që janë jo të bardhë) mbështesin qëndrimin e Rusisë në Ukrainë. Putini ka absolutisht të drejtë!”-shkroi Kainerugaba.
Disa vende afrikane gjithashtu kanë hezituar të flasin kundër Rusisë, sepse duan të “mbajnë opsionet e tyre të hapura nëse përballen me kërcënime ekzistenciale ose një lloj revolucioni në vendin e tyre në të ardhmen”, tha Adekoya.
“Ata e panë Putinin të mbante Assadin në pushtet në Siri, sepse nëse jo ndërhyrja e Rusisë, regjimi i Asadit do të kishte rënë shumë kohë më parë”, shtoi ai.
Adekoya theksoi gjithashtu se disa nga reagimet e heshtura burojnë nga ajo që perceptohet si hipokrizi perëndimore.
Përfaqësuesi i Kenias në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, Martin Kimani, mbajti një fjalim të fuqishëm në prag të pushtimit rus të Ukrainës.
Kimani tërhoqi një paralele midis shfaqjes së Ukrainës si një shtet i pavarur pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe përvojës së shteteve postkoloniale në Afrikë, duke kritikuar ndërtimin e forcave të presidentit rus Vladimir Putin dhe mbështetjen e tij për rishikimin e kufijve të Ukrainës duke njohur shtetet separatiste të Donetskut. dhe Luhansk.
“Kenia e refuzon një dëshirë të tillë që të ndiqet me force. Ne duhet të përfundojmë rimëkëmbjen tonë nga prushi i perandorive të vdekura në një mënyrë që të mos na zhytë përsëri në forma të reja dominimi dhe shtypjeje.” tha ai, duke iu referuar njohjes nga Rusia të dy territoreve si shtete të pavarura.
Gjatë fjalimit, ai përmendi gjithashtu vendet e tjera në Këshillin e Sigurimit që kishin shkelur ligjin ndërkombëtar dhe nuk u përballën me sanksione.
“Ai nuk i përmendi ata me emër, por ai po fliste për SHBA-në dhe Britaninë e Madhe që pushtuan Irakun në vitin 2003 … dhe kurrë nuk u mbajtën realisht përgjegjës,” tha Adekoya.
“Ka shumë njerëz në shumë pjesë të botës që do të dëshironin të shihnin rajone të tjera duke u forcuar dhe do të dëshironin të shihnin fundin e dominimit perëndimor të rendit botëror, duke e thënë thjesht … sigurisht, asnjë person me mendim të drejtë në Afrika apo kudo në botë shikon se çfarë po ndodh në Ukrainë tani dhe mendon se është një gjë e mirë … por shumë njerëz e shohin hipokrizinë,” shtoi ai.
Krijimi i lidhjeve më të forta
Në vitet e fundit, Rusia është vendosur si një nga partnerët tregtarë më të vlefshëm të Afrikës — duke u bërë një furnizues kryesor i pajisjeve ushtarake me aleancat kryesore në Nigeri, Libi, Etiopi dhe Mali.
Afrika përbënte 18% të eksporteve ruse të armëve midis 2016 dhe 2020, sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm (SIPRI).
Disa analistë thonë se mbështetja ose mos censurimi i Rusisë flet për një ndjenjë më të gjerë në pjesë të Afrikës se qëndrimet e politikës perëndimore nuk funksionojnë gjithmonë në favor të tyre.
“Mesazhi që po shtyn Moska është se nëse jeni të lodhur nga mënyra paternaliste që Perëndimi ju afrohet, ne do të jemi partnerët tuaj të sigurisë. Do të jetë një marrëdhënie e barabartë,”- tha Aanu Adeoye, një analist Rusi-Afrikë në Chatham. House.
Ndryshe nga shumë nga homologët e saj evropianë, Rusia nuk është një ish-fuqi koloniale në Afrikë dhe kështu ka një hapësirë më të gjerë mundësish për të bërë lëvizje të fuqisë së butë që synojnë të sfidojnë dominimin perëndimor në kontinent.
Bashkimi Sovjetik gjithashtu kishte marrëdhënie klientësh me shumë shtete afrikane gjatë Luftës së Ftohtë, dhe Moska ka kërkuar të ringjallë disa nga ato lidhje.
Para pushtimit, media shtetërore ruse RT njoftoi planet për të ngritur një qendër të re në Kenia me një reklamë pune që thoshte se donte të “mbulonte histori që janë anashkaluar nga organizata të tjera” dhe që “sfidonte mençurinë konvencionale për Afrikën”.
Megjithatë, Afrika ka qenë shpesh në qendër të sherrit për ndikim në garat e fuqive të mëdha midis lojtarëve kryesorë gjeopolitikë si SHBA, Kina dhe Rusia.
Disa vende po përpiqen të përdorin këtë pozicion në mënyra të ndryshme.
Odugbesan-Omede shpjegoi se Tanzania, për shembull, e ka identifikuar situatën aktuale si një shans për të përfituar industrinë e saj të energjisë.
“Presidentja e Tanzanisë, Samia Suluhu Hassan, e sheh këtë një mundësi për të kërkuar tregje për të eksportuar gaz,” tha ajo.
“Tanzania ka rezervën e gjashtë më të madhe të gazit në Afrikë. Ndërsa disa vende afrikane do të përballojnë një goditje ekonomike nga lufta ruso-Ukrainë, të tjerët po përpiqen t’i bëjnë ballë stuhisë duke kërkuar rrugë të reja përfitimi,” shtoi Odugbesan-Omede.
