Kështu deklaron analisti i “CNN”, Fareed Zakaria, në një intervistë për “Corriere Della Sera”.

“Sulmi i Hamasit kundër Izraelit nuk ra papritur nga qielli. Ai është pjekur gjatë dy dekadave të fundit, të cilat janë karakterizuar nga krijimi i një Lindje të Mesme post-amerikane”.

Analisti i “CNN”, një nga gurutë e politikës së jashtme amerikane, e shikon këtë në një këndvështrim tjetër.

Më poshtë intervista e plotë e përshtatur për Albanian Post

Pesëmbëdhjetë vjet na kthejnë në luftën në Irak, në 2003-shin. Çfarë ka ndodhur që atëherë?

Duke filluar nga mandati i dytë i George W. Bushit, Shtetet e Bashkuara filluan një tërheqje progresive të pranisë së tyre ushtarake, më pas vazhduan me Obamën, i cili në vetëdije të plotë nisi “strumbullarin” drejt Azisë, në fakt një dalje nga Lindja e Mesme.

Me Trump është bërë haptazi izolacionizëm.

Çështja është se kur SHBA-të e nxjerrin veten nga një kuadrat strategjik, nuk krijohet një situatë ekuilibri, ku kombet mike ndërveprojnë. Në vend të kësaj, krijohet një vakum pushteti, në të cilin fuqitë rajonale luftojnë për hegjemoninë.

Kjo është ajo që ndodhi në Lindjen e Mesme, ku zemra e konfliktit është midis Iranit dhe Arabisë Saudite.

Iranianët kanë avantazhin që kanë marrë nga Amerika dhuratën e madhe të Irakut, ku lufta ka destabilizuar ekuilibrin mes sunitëve dhe shiitëve.

Me rrëzimin e Sadamit, një klasë politike shiite e lidhur thellësisht me Teheranin erdhi në pushtet në Bagdad.

Kështu, ajatollahët kanë shtrirë tentakulat e tyre, jo vetëm në Irak, por edhe në Siri dhe Liban falë Hezbollahut, ndërkohë që kanë lidhje me Houthit në Jemen.

Kjo ka shqetësuar Arabinë Saudite dhe Emiratet e Gjirit, të cilët kanë menduar të bëjnë kauzë të përbashkët me fuqinë tjetër të madhe në rajon, Izraelin. Për Hamasin ky afrim, fillimisht me Marrëveshjet e Abrahamit dhe më pas me negociatat mes Tel Avivit dhe Riadit, ishte një rrezik vdekjeprurës dhe ata vendosën të thyejnë bankën.

Duhet të kujtojmë se Hamasi nuk është vetëm një zë i popullit palestinez, por një organizatë e dedikuar për shkatërrimin e Izraelit, prandaj shteti hebre po reagon kaq dhunshëm dhe masivisht.

Jemi në një konflikt të fuqishëm mes narrativave të ndryshme: Izraeli është i vendosur të shkatërrojë Hamasin, por tragjedia është se mund ta bëjë këtë vetëm duke shkatërruar Gazën dhe duke shkaktuar mijëra viktima civile.

Por qeveria e Netanyahut, e mbështetur nga e djathta fetare, ka favorizuar Hamasin, për të delegjitimuar Autoritetin Palestinez dhe për të vendosur një gur varri mbi zgjidhjen me dy shtete, dy njerëz, të cilën ai dhe Hamasi e urrejnë.

Njëqind për qind e vërtetë. Netanyahu lehtësoi financimin e Hamasit nga Katari, shumëfishoi lejet e punës për kaluesit e kufirit që vinin nga Gaza, duke synuar të përçajë palestinezët dhe të mund të thotë se zgjidhja me dy shtete ishte e pamundur në mungesë të një bashkëbiseduesi.

Por ka edhe një pjesë tjetër të enigmës: pas brezit të Peres dhe Rabin, madje edhe Sharon, në 15 vitet e fundit qeveritë e Izraelit, të gjitha të dominuara nga e djathta, nuk kanë bërë më asnjë përpjekje për t’u ofruar një perspektivë palestinezëve dhe Autoriteti Palestinez, i korruptuar dhe i dobët në vetvete, është delegjitimuar.

Në këtë kuptim, qeveria izraelite ka nxitur zhgënjimin dhe dëshpërimin, duke i bërë palestinezët të arrijnë në përfundimin se dhuna është e vetmja rrugë.

Si përfundon ky konflikt? Ne shohim një aktivitet të fortë diplomatik amerikan, por Netanyahu shfaqet i palëkundur. Çfarë na tregon kjo paaftësi e SHBA-ve për të ndikuar në ngjarje?

Është diçka me të cilën duhet të mësohemi. Izraeli është në një fazë frike ekstreme.

Hebrenjtë kanë frikë për mbijetesën e tyre, ndjenja e sigurisë që ishte arsyeja e ekzistencës së shtetit izraelit është zhdukur.

Ata nuk mendojnë se mund të jetojnë më me një grup si Hamasi që kontrollon Gazën.

Biden ka strategjinë e duhur: ofroni mbështetje të fortë për Izraelin dhe përdorni atë kapital politik për t’i dhënë këshilla të mençura.

Por nuk është e mundur. Dhe nuk është vetëm Netanyahu apo e djathta fetare, madje edhe miqtë e mi në të majtë po marrin pozicione shumë të vështira sot.

Kam frikë se operacioni tokësor izraelit është i destinuar të vazhdojë pafundësisht, çfarëdo që të thotë administrata.

Sfida e vërtetë do të jetë më vonë: kush do ta qeverisë Gazën?

A keni një përgjigje?

Me autoritetin politik të shkatërruar, dikush duhet të qeverisë, e pamë në Irak. Dhe në këtë rast dyshoj se do të jetë vetë Izraeli, ata do të ripushtojnë Gazën.

Por Netanyahu dhe udhëheqës të tjerë thonë se nuk duan ta bëjnë këtë.

Dy alternativat e tjera janë Autoriteti Palestinez ose një koalicion shtetesh arabe.

Por niveli i shkatërrimit të shkaktuar nga veprimi izraelit krijon një atmosferë të tillë të helmuar, saqë Autoriteti Palestinez, tashmë i munguar në autoritet, me siguri nuk do të dëshirojë të hyjë pas tankeve izraelite, as egjiptianët apo sauditët nuk do të duan ta bëjnë këtë për të qeverisur në një situata ku ata pothuajse me siguri do të mbijetojnë nga Hamasi ose një Xhihad i ri do të nisë sulme terroriste.

Le të kujtojmë atë që ndodhi në OKB në vitin 2003, kur SHBA-të ia besuan qeverinë e Irakut: i plotfuqishmi Sergio Viera de Mello u hodh në erë me dhjetëra zyrtarë të tjerë.

E përsëris, për një periudhë të caktuar Izraeli do të duhet të sundojë Gazën dhe vetëm pas, ndoshta një vit e gjysmë, do të mund t’ia kalojë stafetën dikujt tjetër.

Le të kujtojmë gjithashtu se shtetet arabe e urrejnë Hamasin dhe mezi presin t’i kthehen biznesit dhe përpjekjeve të tyre për të modernizuar vendet e tyre.

Pra, sipas jush, SHBA-të nuk kanë ndikim në situatën?

Jo. Izraelitët nuk kanë qenë kurrë kaq të tronditur. Tom Friedman, i cili e njeh vendin si askush tjetër, shkroi se nuk i kishte parë kurrë kaq paranojakë dhe të shqetësuar për mbijetesën e tyre.

Friedman thotë edhe diçka tjetër: Izraeli është në rrezik. A jeni dakord?

Flet për kombinimin e armiqve që e kërcënojnë atë: Hezbollahu, Hamasi, milicitë irakiane, HOuthi dhe natyrisht Irani.

Por unë mendoj se është e ekzagjeruar.

Teherani nuk dëshiron të shkojë në një luftë frontale, ai zbaton taktika në rritje; prandaj, kërcënimi i vetëm është Hezbollahu dhe Hamasi me të cilët mund të përballet Izraeli.

Është e lehtë të harrohet se është fuqia ushtarake dominuese në rajon dhe gjithashtu ka armë bërthamore.

Ai shkatërroi ushtritë arabe në të gjitha luftërat që bëri.

Është e pambrojtur ndaj sulmeve terroriste, po, por siç e tregon situata aktuale, është në gjendje të reagojë.

Megjithatë, sfida me të cilën Izraeli do të duhet të përballet në një moment është ajo e mbi 5 milionë palestinezëve që jetojnë midis Bregut Perëndimor dhe Gazës dhe nuk kanë as të drejta, as të ardhme politike dhe as shtet.

Nuk mund të vazhdojë për një kohë të gjatë, shtatë milionë hebrenj nuk mund të sundojnë përgjithmonë pesë milionë palestinezë.

A do të luajë një rol kjo paaftësi amerikane për të ndikuar situatën në fushatën presidenciale dhe në shanset e Biden për t’u rizgjedhur?

Normalisht do të kishte pak ose aspak rëndësi, zgjedhjet presidenciale rrallë vendosen për politikën e jashtme.

Por fushata e ardhshme do të jetë ballë për ballë.

Biden me siguri do të fitojë votën popullore, të gjithë kandidatët demokratë e kanë bërë këtë në gjashtë zgjedhjet e fundit me përjashtimin e vetëm të Bushit në 2004.

Por problemi është se në katër ose pesë shtetet që janë vendimtare për kolegjin elektoral, disa mijëra votues mund të ndryshojnë ekuilibrin në një kuptim apo në një tjetër.

Për shembull, ka një numër të konsiderueshëm arabo-amerikanësh në Michigan dhe Pensilvani: si do të votojnë ata?

Është një nga tragjeditë e demokracisë sonë: zgjedhja e njeriut më të fuqishëm në botë mund të vendoset nga njëqind mijë njerëz në Georgia, Arizona, Wisconsin, Pensilvani, Michigan”.

Dhe për këtë arsye Trump mund të fitojë. Çfarë do të thotë kthimi i tij në Shtëpinë e Bardhë për SHBA-në dhe botën?

Ka dy rreziqe: njëri është sulmi ndaj demokracisë amerikane dhe institucioneve të saj, i cili këtë herë do të ishte sistematik dhe i mirëplanifikuar.

Ndërkombëtarisht, Trump drejton një lëvizje të fortë në Partinë Republikane tejet izoluese, e cila beson në shkëputjen amerikane nga bota.

Kjo do t’i jepte botës një sfidë krejtësisht të ndryshme.

Ne nuk do të diskutonim më se si apo nëse SHBA duhet të angazhohet në botë.