Teksa pjesa më e madhe e Evropës planifikon të sanksionojë eksportet e energjisë nga Rusia në vazhdën e pushtimit të Ukrainës, Azerbajxhani ka vendosur synimin e tij për të eksportuar më shumë gaz në kontinent.
Për dekada, Bashkimi Evropian ishte i varur nga Rusia për shkak të gazit të lirë, edhe pas aneksimit të Krimesë në vitin 2014.
Me fushat kolosale të gazit të Detit Kaspik, të lidhura me Italinë dhe Greqinë nëpërmjet rrjetit të tubacioneve të Korridorit Jugor të Gazit, Baku është në një pozicion kryesor për të ndihmuar në plotësimin e boshllëkut të lënë nga Moska.
Muajin e kaluar, kompania shtetërore e naftës SOCAR e Azerbajxhanit njoftoi se planifikonte të rriste eksportet e gazit natyror në Evropë me 30 për qind këtë vit dhe se kishte dorëzuar tashmë 2.6 miliardë metra kub vetëm në tremujorin e parë.
“Kjo i shton vlerë ekonomisë së Azerbajxhanit,” tha një zëdhënës i SOCAR, “në të njëjtën kohë duke çimentuar pozitën e vendit si furnizues i besueshëm i gazit në Evropë”.
Për Brukselin, oferta vështirë se mund të vinte në një kohë më të mirë.
Më 18 maj, Komisioni Evropian prezantoi planin e tij REPoëerEU për të hequr njëherë e mirë rrjetin e tij energjetik nga varësia nga Moska, duke pranuar se “sasi të larta të paguara për lëndët djegëse fosile të Rusisë po e ndihmojnë Rusinë të vazhdojë luftën e saj kundër Ukrainës”. Si pjesë e kësaj, Brukseli po shtyn për një reduktim prej 30 për qind të konsumit të gazit deri në vitin 2030 në të gjithë shtetet anëtare. Gjithashtu po dyfishon përpjekjet për të siguruar ofrues alternativë përgjatë tranzicionit drejt burimeve të rinovueshme.
Ndërkohë, ndërprerja ka shkaktuar tashmë mungesa dhe kosto në rritje për konsumatorët në të gjithë Evropën, duke nxitur një valë populizmi, protestash dhe trazirash, si dhe një krizë në rritje të kostos së jetesës. Mungesat madje u bënë një çështje përcaktuese në zgjedhjet presidenciale franceze të prillit, pasi presidenti aktual Emmanuel Macron u përball me kritika nga sfiduesja e ekstremit të djathtë Marine Le Pen mbi çmimin që njerëzit e zakonshëm po paguajnë për sanksionet ndaj Rusisë.
Në këtë sfond të tensionuar, këtë muaj në një takim në Bruksel, Elnur Soltanov, zëvendësministri i energjisë i Azerbajxhanit, zhvilloi bisedime me Cristina Lobillo Borrero, drejtoresha e politikës energjetike të BE-së. “U zhvillua një takim i dedikuar për të diskutuar bashkëpunimin e vazhdueshëm të gazit dhe perspektivat për rritjen e vëllimeve të eksportit të gazit Azerbajxhan në BE,” tha zyrtarja e Komisionit Evropian.
Përfitimet e mundshme për Bakun, të ardhurat e së cilës nga nafta dhe gazi e bënë atë ekonominë me rritjen më të shpejtë në botë nga viti 2000 deri në 2014, janë të mëdha.
Sipas Qendrës për Kërkime mbi Energjinë dhe Ajrin e Pastër me qendër në Finlandë, Moska ka marrë pothuajse 25 miliardë dollarë pagesa nga vendet e BE-së vetëm për gazin në muajt që kur presidenti rus Vladimir Putin pushtoi Ukrainën. Kjo shumë, është afërsisht 10 herë më shumë se të ardhurat totale të gazit të Azerbajxhanit në vitin 2019.
Sipas Gubad Ibadoghlu, një ekonomist azerbajxhanas dhe bashkëpunëtor në Shkollën Ekonomike të Londrës, vendi nuk ka gjasa të jetë ndonjëherë në gjendje jap aq sa jep Rusia. “Në rastin më të mirë, në pesë vjet, vendi do të jetë në gjendje të transportojë 20 miliardë metra kub gaz në Evropë brenda fazës së dytë të Korridorit Jugor të Gazit,” tha ai. Kjo është vetëm 1/8 e teta e 155 miliardë metra kub që BE bleu nga Rusia në vitin 2021.
Megjithatë, aftësia e Bakut për të rritur prodhimin tregon se ajo do të rrisë pjesën e saj në tregun fitimprurës, shkruan Foreign Policy, transmton Gazeta Si.
Marrëveshja e energjisë mund të jetë reciprokisht e dobishme për BE-në dhe Azerbajxhanin, por ajo vjen vetëm dy muaj pasi Parlamenti Evropian votoi në favor të një rezolute që “dënon me forcë politikën e vazhdueshme të Azerbajxhanit për fshirjen dhe mohimin e trashëgimisë kulturore armene brenda dhe përreth. Nagorno-Karabakh.”
Këto dënime, megjithatë, u lanë në sirtar gjatë raundit më të fundit të bisedimeve të nivelit të lartë të energjisë këtë muaj.
“Ne jemi të shqetësuar se Evropa po thellon varësinë e saj nga Azerbajxhani autoritar, i cili po kryen krime kundër njerëzimit,” i tha Foreign Policy Artak Beglaryan, ministër i shtetit dhe udhëheqës de fakto i Republikës së vetëshpallur të Artsakhut.
“Nëse demokracia dhe të drejtat e njeriut, si dhe stabiliteti rajonal, kanë rëndësi për Perëndimin, duhet të vendosen kushte si pjesë e negociatave të gazit me Azerbajxhanin,” tha Beglaryan..
Këtë muaj, Presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel mbajti bisedime të rinovuara me Azerbajxhanin dhe Armeninë mbi perspektivën e një traktati paqeje që do t’i jepte fund konfliktit. Duke shkruar në Twitter, ai tha se “përparim i prekshëm” ishte bërë në çështjet përfshirë situatën humanitare.
Për momentin, eksportet e energjisë po i mundësojnë Azerbajxhanit të financojë ambiciet e tij për t’u bërë një fuqi e madhe rajonale. Një vit pas kapjes së zonave të territorit në Nagorno-Karabakh, Baku ka vazhduar të derdhë fonde në forcat e saj të armatosura, duke ndarë rreth 2.6 miliardë dollarë për mbrojtjen dhe sigurinë kombëtare në vitin 2022.
Kjo është më shumë se 5 përqind e PBB-së së saj – shifra e pestë më e lartë e çdo vendi të botës. Ai është bërë gjithashtu një blerës i madh i pajisjeve të avancuara siç janë dronët Bayraktar TB-2 të Turqisë, të cilët kanë fituar një reputacion të frikshëm në Ukrainë duke synuar trupat ruse.
“Ata po rrisin paratë e akorduara nga buxheti i shtetit për ushtrinë për të ndihmuar në konsolidimin e territoreve të pushtuara dhe për të forcuar kapacitetet mbrojtëse,” tha Ibadoghlu, ekonomisti azerbajxhanas. Megjithatë, megjithëse BE-ja po ndihmon për të financuar këtë zgjerim, Ibadoghlu është skeptik se do të bëhet shumë i varur politikisht nga gazi Azerbajxhan. “Kur bëhet fjalë për alternativat për të ulur varësinë e tij nga gazi rus, aftësitë e Azerbajxhanit duken të dobëta në krahasim me SHBA-në, Katarin, dhe madje dhe Algjerinë.
Lista e shteteve që do të përfitojnë nga rënia e reputacionit të Rusisë si një furnizues i besueshëm i energjisë po rritet dhe, si Azerbajxhani, si shumë prej tyre kanë pasur marrëdhënie të trazuara me Perëndimin në të kaluarën.
Ndërsa Kremlini ka treguar se është i gatshëm të përdorë energjinë si armë, është e qartë se mund të mos jetë i vetmi eksportues i karburanteve fosile që ka krijuar strategjinë e shfrytëzimit të varësisë perëndimore për të parandaluar kritikët dhe për të nxitur ambiciet e tij ushtarake. Siç mund të dëshmojë Ukraina, qasja në energji të lirë mund të krijojë një precedent që e detyron botën të mbyllë një sy ndaj ambicieve territoriale dhe shkeljeve të të drejtave të njeriut. Tani, shumë në Nagorno-Karabakh kanë frikë se i njëjti gabim po bëhet edhe një herë.
