Kur Rusia nisi një tentativë sulmi rrufe në kryeqytetin ukrainas, Kiev, në shkurt, Bjellorusia fqinje shërbeu si një zonë e skenës për forcat ruse, duke e bërë vendin bashkëpunëtor në luftën e presidentit rus Vladimir Putin kundër Ukrainës.

Në fazat e hershme të luftës, mijëra trupa ruse u vërshuan mbi kufirin e Bjellorusisë me Ukrainën, vetëm disa qindra milje nga Kievi. Kur rusët u tërhoqën nga rajoni i Kievit, pasi u mundën nga rezistenca e ashpër ukrainase dhe mangësitë e tyre operacionale, ata e bënë këtë përmes Bjellorusisë.

Një aleat i ngushtë i Moskës për një kohë të gjatë, presidenti bjellorus Aleksandr Lukashenko mbeti tërësisht i varur nga Kremlini, i cili i erdhi në ndihmë pasi protestat masive në 2020 kërcënuan kontrollin e tij prej dekadash në pushtet. Kjo varësi ndihmoi të bënte të mundur sulmin e Moskës ndaj Kievit. Ajo gjithashtu ka lidhur në mënyrë të pashlyeshme fatin e Bjellorusisë me atë të Ukrainës.

“Ne e shohim Bjellorusinë si të lidhur thellësisht me rezultatin në Ukrainë. Është ndër shumë arsyet që ajo që ndodh në Ukrainë do të jehojë edhe përtej kufijve të saj”, tha Julie Fisher, e dërguara speciale e SHBA-së për Bjellorusinë. “Është një lidhje e menjëhershme dhe e drejtpërdrejtë kur bëhet fjalë për Bjellorusinë.”

Udhëheqësit e lëvizjes opozitare bjelloruse në mërgim kanë argumentuar se lufta nënvizoi jolegjitimitetin e Lukashenkos, i cili filloi mandatin e pestë në detyrë në vitin 2020, pas zgjedhjeve të konsideruara gjerësisht si të falsifikuara. Vendet perëndimore vendosën sanksione ndaj Bjellorusisë dhe regjimit të Lukashenkos për shtypjen e dhunshme që pasuan zgjedhjet dhe për lehtësimin e sulmit ndaj Ukrainës.

“Ai lejoi që tokat tona të përdoren si një aeroplanmbajtëse për Putinin,” tha udhëheqësja e opozitës bjelloruse Sviatlana Tsikhanouskaya. “Ishte një dush i ftohtë për popullin bjellorus, se si vendi ynë mund të përdorej për të lëshuar raketa në territorin ukrainas,” tha ajo në një intervistë në Uashington javën e kaluar.

Ndërsa Bjellorusia është e mbushur me propagandë ruse dhe një goditje intensive ndaj shoqërisë civile e ka bërë të vështirë vlerësimin e ndjenjave publike, një sondazh i kryer nga instituti britanik Chatham House në mars zbuloi se 67 përqind e të anketuarve ishin kundër që trupat ruse të bombardonin Ukrainën nga Bjellorusia , ndërsa vetëm 3 për qind mbështetën idenë e pjesëmarrjes së drejtpërdrejtë të Bjellorusisë në konflikt.

“Ka një pacifizëm shumë të rrënjosur në shoqërinë bjelloruse,” tha Joerg Forbrig, drejtor për Evropën Qendrore dhe Lindore në fondin gjerman Marshall në Berlin. Forbrig ia atribuoi këtë përvojave të Bjellorusisë gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur një e katërta e popullsisë së saj të paraluftës u vra.

Që nga fillimi i luftës, rrjetet e diversantëve bjellorusë kanë punuar në fshehtësi për të prishur sistemin hekurudhor të vendit për të minuar rrjetet logjistike të rrethuara të Moskës; një sasi e konsiderueshme e furnizimeve ushtarake të Rusisë janë sjellë në Ukrainë nëpërmjet Bjellorusisë. Në shkurt, grupi i hakerëve Cyber ​​Partizans, i cili u themelua nga punonjës bjelloruse të teknologjisë së informacionit të detyruar në mërgim, pretendoi se kishte shënjestruar kompaninë shtetërore të hekurudhave bjelloruse, duke ndërprerë dhe ngadalësuar hekurudhat rreth kryeqytetit, Minskut dhe qytetit lindor të Orsha, transmeton Gazeta Si.

Ministria e Brendshme e Bjellorusisë ka regjistruar të paktën 80 akte sabotimi, duke përfshirë përpjekjet për t’i vënë zjarrin sistemeve të sinjalizimit, duke detyruar trenat të ngadalësojnë deri në zvarritje. Autoritetet bjelloruse i kanë cilësuar përpjekjet si akte terrorizmi dhe javën e kaluar, dhoma e ulët e parlamentit të vendit miratoi ndryshimet për të zgjeruar përdorimin e dënimit me vdekje për të përfshirë potencialisht ata të përfshirë në përpjekjet e sabotimit hekurudhor.

“Me sa duket, kjo ka pasur një ndikim shumë më të madh nga sa menduam fillimisht,” tha Forbrig. Qindra bjellorusë janë regjistruar gjithashtu si vullnetarë për të luftuar përkrah Ukrainës, duke formuar batalionin bjellorusian Kalinouski, i quajtur pas shkrimtarit të shekullit të 19-të dhe heroit kombëtar bjellorus, Kastus Kalinouski.

Lufta ka ringjallur forcat pro-demokratike bjelloruse që u dëbuan në mërgim pas goditjes së dhunshme në vitin 2020. “Është e rëndësishme për ne, për forcat demokratike, për shoqërinë civile, të jemi të fortë dhe të shëndetshëm në momentin kur do të jetë e qartë se ne mund të ngrihemi përsëri, “tha Tsikhanouskaya. Ajo shtoi se anëtarët e ekipit të saj ndodhen rregullisht në Kiev, ku planifikojnë të hapin një zyrë për të mbështetur bjellorusët në Ukrainë dhe për të lehtësuar lidhjet me qeverinë ukrainase.

Pavarësisht dekadave të sundimit autoritar, i cili bëri që Lukashenko të njihet si diktatori i fundit i Evropës, Bjellorusia kishte një shoqëri civile të vogël por të fuqishme dhe media të pavarura, shumica e të cilave tani janë shpërngulur në Poloni dhe Lituani.

“Për mendimin tim, Bjellorusia mund të zhvillohej me shumë sukses dhe shpejt nëse do të çlirohej nga ky pushtim i brendshëm i pushtetit nga Lukashenko dhe pushtimi i jashtëm i pushtetit nga Rusia,” tha Forbrig.

Lufta ka forcuar gjithashtu qëndrimin e opozitës ndaj Rusisë. Përpara luftës, Tsikhanouskaya eci me kujdes, duke ditur ndikimin e Moskës dhe faktin që shumë bjellorusë kishin ende qëndrime të ngrohta ndaj fqinjit të tyre lindor. “Ne nuk donim të merrnim pjesë në këto lojëra gjeopolitike. Ishte lufta jonë e brendshme kundër Lukashenkos”, tha ajo. “Por tani kur shohim që trupat ruse pushtuan edhe territorin e Bjellorusisë, lufta jonë u bë edhe gjeopolitike dhe ne po luftojmë jo vetëm kundër Lukashenkos, por edhe kundër pushtimit të Kremlinit”.

Për shumë vite Lukashenko u përpoq të luante Rusinë dhe Perëndimin kundër njëri-tjetrit për përfitimin e tij politik. Në prill, Ministri i Jashtëm Bjellorusi Vladimir Makei bëri thirrje për rivendosjen e dialogut midis Bjellorusisë dhe Bashkimit Evropian.

“Pra, nga njëra anë, Bjellorusia është prekur nga sanksionet dhe është shtyrë në stanjacion dhe është tërhequr më afër në orbitën ruse. Nga ana tjetër, regjimi bjellorus kërkon edhe një herë të ribalancojë drejt Perëndimit, duke u përpjekur ta kthejë këtë krizë në avantazhin e tij”, tha Katsiaryna Shmatsina, një anëtare e fondit gjerman Marshall.

Por pas kryengritjeve në 2020 dhe ndërhyrjes së Kremlinit për të forcuar kontrollin e Lukashenkos në pushtet, duke e parë atë si një vasal problematik, por thelbësor në krahun perëndimor të Rusisë, e ardhmja e Lukashenkos tani është e lidhur ngushtë me atë të Putinit.

“Kur Ukraina fiton këtë luftë, do të thotë se Kremlini është jashtëzakonisht i dobët dhe Lukashenko është jashtëzakonisht i dobët”, tha Tsikhanouskaya.